'Nằm ngoài' luật định quá lâu, thuốc lá thế hệ mới cần được quản lý sớm

Kinh nghiệm quản lý từ thị trường thuốc lá làm nóng lớn nhất thế giới

Là thị trường tiêu thụ thuốc lá làm nóng lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 85% thị phần toàn cầu, Nhật Bản quy định thuốc lá làm nóng là sản phẩm thuốc lá, được Bộ Tài chính kiểm soát, nhưng chính sách quản lý khác biệt so với thuốc lá điếu. Nhằm mục đích giảm tỷ lệ hút thuốc lá điếu đốt cháy, vốn là sản phẩm thuốc lá độc hại nhất, Chính phủ Nhật Bản xây dựng chính sách “ưu ái” hơn đối với thuốc lá làm nóng để khuyến khích chuyển đổi.

Các cảnh báo trên thuốc lá làm nóng chỉ nêu lên các tác động không thể phủ nhận của khí hơi (aerosol) từ sản phẩm này đối với sức khỏe thay vì liệt kê các bệnh lý do hút thuốc lá hoặc phơi nhiễm với thuốc lá như quy định đối với thuốc lá điếu.

Trung tâm Ung thư Quốc gia và Bộ Y tế, Phúc lợi và Lao động nhận định “việc phơi nhiễm với khí hơi (aerosol) từ thuốc lá làm nóng trong một khu vực hút thuốc được chỉ định trong các điều kiện thông thường được ước tính là có thể chấp nhận được vì nguy cơ ung thư trọn đời dự kiến sẽ thấp hơn liều lượng gần như an toàn (VSD) là 10−5 (1/100.000), thấp hơn ba bậc so với liều lượng đối với thuốc lá điếu đốt cháy hút trong cùng điều kiện”.

Được biết, sau khi sản phẩm thuốc lá làm nóng được thương mại hóa năm 2016, Chính phủ Nhật Bản đã tiến hành các nghiên cứu đánh giá về những ảnh hưởng của thuốc lá làm nóng lên sức khỏe cũng như những hệ lụy ngoại ý của sản phẩm đối với cộng đồng.

Theo đó, chỉ 9% tỷ lệ sử dụng kép gồm cả thuốc lá làm nóng và thuốc lá điếu trong số những người đang hút thuốc lá. Về mức độ sử dụng thuốc lá làm nóng trong bộ phận học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông rất thấp, chỉ 0,1%, bằng 1/5 so với tỷ lệ hút thuốc lá điếu đốt cháy. Nguy cơ gây cháy nổ ảnh hưởng tới những người xung quanh hầu như không có, cũng như ít tạo ra mùi hơn so với thuốc lá điếu đốt cháy.

Những số liệu này đã phần nào giải quyết quan ngại cho các nước về tỷ lệ hút kép hoặc nguy cơ thuốc lá thế hệ mới có thu hút giới trẻ sử dụng hay không.

Đến nay, trong số 20 thành phố lớn, 16 thành phố ở Nhật Bản, bao gồm 9 trong số 23 phường của thành phố Tokyo đã đưa sản phẩm thuốc lá làm nóng khỏi các quy định hạn chế xoay quanh việc sử dụng ngoài trời, bởi thuốc lá làm nóng loại bỏ được quá trình đốt cháy.

Bài học từ Nhật Bản, có thể áp dụng cho thị trường Việt Nam?

Việc áp dụng kinh nghiệm quản lý từ các quốc gia khác, dù từ thị trường thuốc lá làm nóng lớn nhất thế giới, đương nhiên cần phải được cân nhắc dựa trên đặc thù về dân số, hành vi tiêu dùng, kinh tế, sự tiến bộ khoa học cũng như nguyện vọng của người dân.

Tuy nhiên, những nghiên cứu khoa học đối với sản phẩm này đã được kiểm chứng bởi Chính phủ Nhật Bản là điều không thể phủ nhận và vẫn là một cơ sở tham chiếu tin cậy cho những quốc gia đang trong quá trình chuẩn bị đưa ra chính sách quản lý các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới như Việt Nam có thể tham khảo.

Đến nay, tại Việt Nam, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới như shisha, thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử thì chỉ có thuốc lá làm nóng là có chứa thành phần nguyên liệu thuốc lá nên phù hợp với Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá được ban hành từ năm 2012, cùng Nghị định hướng dẫn thi hành vào năm 2013.

Không chỉ thế, đã có hai tổ chức thế giới bao gồm Tổ chức Hải quan thế giới (WCO) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công nhận thuốc lá làm nóng là thuốc lá, đồng thời WCO cũng phân loại thuốc lá làm nóng theo mã “Sản phẩm thuốc lá khác”.

Như vậy, nếu kết hợp nghiên cứu thực tiễn của Nhật Bản cùng các văn bản luật hiện hành trong nước và quốc tế, khung pháp lý phù hợp để quản lý các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới cần được ban hành càng nhanh càng tốt để kịp thời bảo vệ sức khỏe người dùng.