Khơi thông các điểm 'nghẽn' pháp lý, tạo đột phá phát triển Thủ đô nhanh, bền vững hơn

Tạo tiền đề vững chắc để Thủ đô đạt tốc độ tăng trưởng từ 11%/năm

Chiều 4/12, tiếp tục Phiên họp thứ 52, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho ý kiến dự thảo Nghị quyết của QH về cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô.

Trình bày Tờ trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, Hà Nội là Thủ đô, trung tâm chính trị - kinh tế - văn hóa, đồng thời là đô thị loại đặc biệt với vai trò là một trong hai đầu tàu kinh tế của cả nước.

TP đang triển khai một khối lượng lớn các dự án trọng yếu, bao gồm các dự án đầu tư công, dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP), dự án thu hút nhà đầu tư chiến lược, cùng các dự án cải tạo, chỉnh trang đô thị và tái thiết chung cư cũ.

Việc triển khai các dự án quy mô lớn, trọng điểm nêu trên, đặc biệt là các dự án quy mô cực kỳ lớn sẽ triển khai trong thời gian tới sẽ gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, cản trở việc phát huy tối đa vai trò, vị thế của Thủ đô, nhất là bối cảnh tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026-2030.

Thể chế hóa Nghị quyết 15-NQ/TW của Bộ Chính trị, ngày 28/6/2024, QH đã ban hành Luật Thủ đô số 39/2024/QH15. Đây là căn cứ pháp lý và là công cụ quan trọng để TP Hà Nội tiếp tục khẳng định vị thế trung tâm.

Tuy nhiên, trên thực tế, Luật Thủ đô chưa giải quyết triệt để được sự chồng chéo và thiếu phân quyền trong quản lý đầu tư. Bên cạnh đó, TP Hà Nội hiện có hai loại quy hoạch thực hiện song song, Quy hoạch Thủ đô và Quy hoạch chung Thủ đô được lập theo các Luật khác nhau. Sự không đồng bộ, thậm chí là xung đột, trong các chỉ tiêu kinh tế - xã hội, định hướng không gian và hạ tầng kỹ thuật giữa hai quy hoạch đã tạo ra “điểm nghẽn” trong tổ chức không gian và thu hút đầu tư, làm chậm triển khai dự án và chỉnh trang đô thị.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại phiên họp.

Hơn nữa, các quy định hiện hành về thủ tục đầu tư, đất đai và lựa chọn nhà đầu tư còn chưa thể đáp ứng ngay các vấn đề cấp bách của thực tiễn, cần phải triển khai thực hiện ngay. Cụ thể, pháp luật hiện hành về đấu thầu chưa quy định đầy đủ các cơ chế lựa chọn nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt cho các dự án cấp bách, chiến lược có quy mô rất lớn triển khai trong thời gian ngắn.

Ngoài ra, thực tiễn công tác quy hoạch cũng cho thấy việc lập quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết còn chậm trễ do phải chờ điều chỉnh quy hoạch cấp trên, trong khi kinh nghiệm thí điểm Nghị quyết số 33/2008/NQ-CP đã chứng minh hiệu quả của việc cho phép điều chỉnh cục bộ và lập song song quy hoạch.

Do đó, việc tiếp tục giữ cơ chế Trung ương phê duyệt các quy hoạch và phê duyệt chủ trương đầu tư các dự án nêu trên sẽ làm giảm tính chủ động và hiệu quả triển khai các dự án đô thị lớn, hạ tầng chiến lược tại Hà Nội.

Trước các thực trạng nêu trên, việc ban hành Nghị quyết của QH cho phép Hà Nội được thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô là cần thiết và cấp bách nhằm khơi thông các điểm “nghẽn” pháp lý, thu hút đầu tư, tạo đột phá, phát triển nhanh, bền vững hơn, có sức lan tỏa lớn hơn trong phát triển kinh tế vùng đồng bằng sông Hồng và cả nước.

Nghị quyết sẽ tạo tiền đề vững chắc đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân từ 11%/năm trở lên, đồng thời phù hợp với yêu cầu đổi mới tư duy quản lý, tăng cường phân cấp, phân quyền cho Thủ đô theo tinh thần Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị. Trên cơ sở kết quả thực hiện thí điểm của TP Hà Nội sẽ sơ kết, tổng kết để cho phép áp dụng thống nhất trên cả nước khi phát huy hiệu quả trên thực tế.

Nội dung dự thảo Nghị quyết quy định thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội so với một số luật hiện hành về những vấn đề quan trọng như thẩm quyền quyết định, chấp thuận chủ trương đầu tư; về lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu; chính sách về quy hoạch, kiến trúc; thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất; cơ chế huy động vốn thực hiện dự án; biện pháp bảo đảm trật tự đô thị, trật tự, an toàn xã hội; biện pháp cải tạo, chỉnh trang, tái thiết đô thị.

Tập trung vào các cơ chế, chính sách thực sự vượt trội

Báo cáo thẩm tra sơ bộ, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của QH Phan Văn Mãi cho biết, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính của QH (Thường trực Uỷ ban) tán thành với sự cần thiết, cơ sở chính trị và cơ sở thực tiễn xây dựng ban hành Nghị quyết theo trình tự, thủ tục rút gọn.

Thường trực Uỷ ban cho rằng, các chính sách đặc thù được đề xuất tại dự thảo Nghị quyết là những chính sách vượt trội, có khả năng tác động lớn đến tình hình kinh tế - xã hội của Thủ đô, đến cân đối ngân sách nhà nước, an toàn của hệ thống tín dụng và ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của người dân Thủ đô, nhưng chưa có báo cáo đánh giá tác động kỹ lưỡng, đầy đủ.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng trình bày tại phiên họp.

Do đó, Thường trực Ủy ban đề nghị cần xác định rõ cơ chế báo cáo, hậu kiểm, đồng thời bổ sung phương thức giám sát và trách nhiệm giải trình phù hợp để bảo đảm tăng cường phân cấp, phân quyền đi đôi với tăng tính tự chịu trách nhiệm và bảo đảm vai trò kiểm tra, giám sát của Quốc hội, Chính phủ.

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch QH Trần Thanh Mẫn đồng tình với sự cần thiết ban hành Nghị quyết; đề nghị rà soát dự thảo Nghị quyết với các cơ chế, chính sách hiện có; bảo đảm Nghị quyết tập trung quy định về những cơ chế thực sự vượt trội, có tác dụng tháo gỡ điểm nghẽn, tránh mở rộng tùy tiện và quy định dàn trải, hình thức.

Chủ tịch QH cũng nêu rõ, phạm vi điều chỉnh của Nghị quyết cần xác định rõ trọng tâm, trọng điểm, tránh chồng chéo giữa các nhóm dự án.

Về thẩm quyền quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư, Chủ tịch QH lưu ý, đối với dự án quan trọng quốc gia có tác động sâu rộng không chỉ Thủ đô mà cả vùng phải cắt giảm đơn giản hóa thủ tục hành chính để bảo đảm linh hoạt, kịp thời giúp TP có thể đẩy nhanh tiến độ các dự án cấp bách, trọng điểm.

Nhấn mạnh yêu cầu việc lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu phải bảo đảm công bằng, minh bạch, Chủ tịch QH lưu ý về cách thức triển khai thực hiện, cơ chế hậu kiểm, cho phép thực hiện đồng thời các thủ tục, hạn chế nguy cơ phá vỡ quy hoạch chung, không bảo đảm yêu cầu thiết kế, các điều kiện cần thiết, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng của dự án.