Hà Nội: Lễ hội Đền Hát Môn đón nhận bằng di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia

Đền Hát Môn thờ Hai Bà Trưng nằm trên địa bàn xã Hát Môn là một quần thể kiến trúc nghệ thuật độc đáo. Đền được khởi dựng sau khi Hai Bà hoá thân vào cõi vĩnh hằng (ngày mồng 6 tháng 3 năm Quý Mão, tức năm 43 sau Công nguyên). Với giá trị văn hóa, lịch sử to lớn và kiến trúc nghệ thuật độc đáo, Đền Hát Môn được Nhà nước xếp hạng di tích quốc gia từ năm 1964, là di tích lịch sử quốc gia đặc biệt năm 2013. Đó là những ghi nhận của Đảng và Nhà nước đối với những nỗ lực, những đóng góp của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Phúc Thọ trong việc giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử truyền thống, làm khởi sắc diện mạo của vùng đất cổ Xứ Đoài.

Màn nghệ thuật tái hiện lại cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng cách đây 1976 năm

Hai thiên niên kỷ qua, cán bộ và nhân dân Phúc Thọ đã chăm lo, bảo vệ, giữ gìn và phát huy các giá trị của di tích lịch sử Đền Hát Môn, tạo nên nét đẹp văn hóa tâm linh của vùng đất anh hùng. Đặc biệt, lễ rước bánh trôi được diễn ra trang nghiêm với sự tham gia của các chị em phụ nữ trong xã, thể hiện lòng thành kính và biết ơn của dân làng Hát Môn dâng lên Hai Bà. Ngay sau nghi lễ thiêng liêng này, đoàn chèo tỉnh Vĩnh Phúc đã biểu diễn trích hoạt cảnh chèo “Hai Bà Trưng phất cờ khởi nghĩa” - tái hiện lại khí thế hào hùng của nghĩa quân Hai Bà Trưng năm xưa. Trong bài diễn văn khai mạc của đ/c Hoàng Mạnh Phú – Phó bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện cũng đã nói lên công lao to lớn của Hai Bà Trưng đối với sự nghiệp dựng nước, giữ nước của dân tộc, lời thề lịch sử “Đền nợ nước, trả thù nhà” và tinh thần cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng mãi vang vọng với non sông đất nước.

Nghi thức rước bánh trôi là đặc trưng được lưu trữ qua hàng nghìn năm tại xã Hát Môn

Cũng từ tích Hai Bà ăn bánh trôi trước khi tuẫn tiết, lễ hội tưởng nhớ công lao Hai Bà Trưng trong ngày 6 tháng 3 còn có đại lễ dâng bánh trôi.

Theo phong tục, hằng năm bô lão trong làng chọn nhà của một gia đình hòa thuận, đủ đầy làm địa điểm làm bánh trôi dâng lên Hai Bà. Gạo làm bánh phải là nếp cái hoa vàng thượng hạng, thơm ngon, nước làm bánh được lấy từ giếng thiêng trong làng (gọi là nước chí thành). Bánh được làm hết sức công phu, khi chín có màu trắng, trong, tròn, không nát, to bằng quả mận và phải là bánh chay.

Bánh trôi dâng lên phải đủ 100 viên rất nhỏ. Sau khi tế lễ xong, làng đem 49 viên đặt vào một bông hoa sen thả xuống dòng sông để trôi về biển cả.

Món bánh này, đối với người dân nơi đây là một thứ bánh Thánh.Thánh hưởng thụ rồi dân mới ăn. Nếu chưa hết ngày mùng 6 tháng 3, người dân Hát Môn dù đi đâu được bạn bè mời ăn bánh trôi họ cũng không bao giờ ăn. Đây thể hiện lòng thành kính của họ đối với Hai Bà Trưng, chưa đến ngày giỗ Hai Bà Trưng, Hai Bà Trưng chưa hưởng thì họ chưa ăn. Và người dân cũng muốn nhớ tới cử chỉ cao đẹp của bà bán bánh, dù nghèo khổ đến đâu cũng dâng bánh lên Hai Bà trước.

Gần 2000 năm đã đi qua nhưng phong tục làm bánh trôi và lễ hội đền Hát Môn vẫn có một sức sống kì lạ. Tục ăn Tết Hàn thực muộn ở Hát Môn nhằm tỏ lòng biết ơn Hai Bà Trưng thể hiện dấu ấn của các nghi lễ nông nghiệp trong sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của cư dân trồng lúa nước. Những viên bánh trôi, sản phẩm của lúa gạo trong lễ hội đền Hát Môn, thể hiện tín ngưỡng thờ lúa, đề cao hạt lúa, gửi gắm ước mơ của người dân về mùa màng tươi tốt, phản ánh sự đa dạng, phong phú của văn hóa vùng miền và góp phần khẳng định tính bản địa của phong tục làm bánh trôi ở Việt Nam.

Lãnh đạo huyện Phúc Thọ, xã Hát Môn đón nhận bằng di sản văn hóa phi vật thể của Lễ hội Đền Hát Môn

Ngay sau nghi lễ công bố quyết định và trao Bằng di sản văn hóa phi vật thể quốc gia cho Lễ hội Đền Hát Môn, các đồng chí lãnh đạo Thành phố, huyện, các xã, thị trấn và bà con nhân dân đã làm lễ dâng hương tại khu di tích Đền Hát Môn. Lễ hội truyền thống Đền Hát Môn chính là dịp để các thế hệ hôm nay tiếp tục bảo tồn, kế thừa và tôn vinh truyền thống; khơi dậy niềm tự hào, tinh thần yêu nước, truyền thống anh hùng bất khuất trong mỗi người dân trên quê hương Phúc Thọ anh hùng.