Trong thời gian qua, việc tổ chức hình thức đấu thầu rộng rãi qua mạng là đã thu hút nhiều nhà thầu tham gia, minh bạch, tỉ lệ giảm giá cao tiết kiệm số tiền lớn cho Ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, không hiểu vì lý do gì mà tại Hà Nam, các gói thầu có giá hàng trăm tỷ đồng nhưng nhà thầu tham gia ít, tỷ lệ giảm giá thấp.
Dẫn đầu TOP 10 địa phương có tỷ lệ tiết kiệm thấp
Thống kê từ Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia cho thấy, kể từ khi triển khai việc đấu thầu qua mạng đến nay, trên cả 4 lĩnh vực áp dụng đấu thầu qua mạng (xây lắp, hàng hóa, tư vấn, phi tư vấn) đều xuất hiện những gói thầu thu hút số lượng lớn nhà thầu tham gia cạnh tranh với tỷ lệ tiết kiệm rất ấn tượng. Theo đó, tính đến thời điểm ngày 8/12/2024, theo thống kê từ Hệ thống Mạng đấu thầu Quốc gia, TOP 5 địa phương có tỷ lệ tiết kiệm trong đấu thầu qua mạng cao là: Đồng Tháp đạt tỷ lệ tiết kiệm 8,64%, Quảng Nam 7,59%, Khánh Hòa 7,51%, Cần Thơ 7,02%, Đà Nẵng 6,56%.
Tuy nhiên, cũng theo Hệ thống trên, TOP 10 địa phương có tỷ lệ tiết kiệm thấp trong đấu thầu qua mạng gồm: Hà Nam (0,7%), Tuyên Quang (0,7%), Thanh Hóa (0,86%), Điện Biên (0,91%), Bắc Kạn (0,97%), Lào Cai (1,04%), Sơn La (1,1%), Nam Định (1,14%), Đắk Nông (1,15%), Yên Bái (1,31%).
Điểm trùng hợp là nhiều địa phương trong TOP 10 địa phương có tỷ lệ tiết kiệm thấp sau đấu thầu qua mạng cũng nằm trong TOP 10 địa phương có số lượng nhà thầu trung bình tham gia 1 gói thầu thấp. Hà Nam dẫn đầu TOP 10 địa phương có số lượng nhà thầu trung bình tham gia 1 gói thầu thấp với 1,19 nhà thầu/gói thầu.
 |
| Hà Nam là địa phương đứng đầu trong TOP 10 địa phương có số lượng nhà thầu trung bình tham gia 1 gói thầu thấp với với tỷ lệ 1,19 nhà thầu/gói thầu. |
Một số nhà thầu chia sẻ, hiện nay dù đấu thầu qua mạng nhưng cùng lĩnh vực, nhất là cùng địa phương, nhà thầu thường phân chia ngầm thị trường. Khi quyết định tham gia đấu thầu, nhất là ở địa bàn không quen thuộc, nhà thầu phải xem xét rất kỹ về quan hệ ở địa phương, bên mời thầu, chủ đầu tư, nhà thầu “ruột”… để cân nhắc tham gia đấu thầu, đồng thời tính việc đảm bảo quá trình triển khai thực hiện gói thầu thuận lợi, hiệu quả.
Đáng lưu ý, trên địa bàn tỉnh Hà Nam, trong thời gian gần đây, nhiều gói thầu do các đơn vị Nhà nước làm chủ đầu tư, tổ chức đấu thầu rộng rãi qua mạng nhưng lại có số lượng nhà thầu tham gia ít, đặc biệt có những gói thầu chỉ 1 nhà thầu tham dự và trúng thầu.
Có thể kể đến như gói thầu Thi công xây dựng công trình thuộc dự án Đầu tư xây dựng tuyến đường kết nối từ QL38B đến đường Đào Văn Tập địa bàn thị xã Duy Tiên do Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng thị xã Duy Tiên làm chủ đầu tư. Gói thầu này trị giá 205.048.127.000 đồng nhưng chỉ duy nhất Công ty TNHH Xây dựng và dịch vụ thương mại Việt Phát tham gia và trúng thầu với tỷ lệ tiết kiệm sau đấu thầu chỉ 0,1%.
Gói thầu số 18 - Thi công xây dựng tuyến 2 (giai đoạn 1) thuộc Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường kết nối từ QL1A giao với đường cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình bằng nút giao Liêm Sơn đi qua huyện Bình Lục giao với đường QL21A, QL21B, đường nối hai cao tốc Hà Nội Hải Phòng và Hà Nội-Ninh Bình; kết nối hai di tích quốc gia đặc biệt là đền Trần Thương (tỉnh Hà Nam) và Khu di tích lịch sử - văn hóa đền Trần (tỉnh Nam Định) do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh Hà Nam làm chủ đầu tư. Gói thầu trị giá 770.888.300.000 VND nhưng chỉ duy nhất Công ty CP Đầu tư xây dựng và Kỹ thuật VNCN E&C tham gia, trúng thầu với tỷ lệ tiết kiệm 0,1%.
Cũng dự án này, gói thầu số 30 Thi công xây dựng các hạng mục bổ sung thuộc tuyến 1, tuyến 2 (giai đoạn 1) trị giá 352.491.731.000 VND, song, cũng chỉ có duy nhất Công ty TNHH Đầu tư xây dựng và phát triển Xuân Thành tham gia đấu thầu và trúng thầu, tỷ lệ tiết kiệm sau đấu thầu là 5%.
Gần đây nhất có gói thầu số 16 thi công xây lắp thuộc Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường bộ song hành đường Vành đai 5 - Vùng Thủ đô Hà Nội (giai đoạn 1), đoạn từ nút giao kết nối với QL.21B (phía bờ hữu sông Nhuệ) đến nút giao với đường Lê Công Thanh giai đoạn 3 (đường 68m) và một bên đoạn từ nút giao Phú Thứ đến nút giao với đường nối hai cao tốc tại xã Bình Nghĩa, huyện Bình Lục.
Gói thầu do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh Hà Nam làm chủ đầu tư, trực tiếp mời thầu. Gói thầu này có giá 726.455.039.000 đồng, được tổ chức đấu thầu rộng rãi, một giai đoạn một túi hồ sơ.
Tại biên bản mở thầu, chỉ có 2 nhà thầu tham gia, trong đó một nhà thầu chỉ giảm 1%, nhà thầu còn lại giảm 10% (chênh nhau giữa hai nhà thầu 9%, tương đương tiết kiệm gần 70 tỷ đồng cho Chủ đầu tư). Hiện, gói thầu này đang trong giai đoạn chấm thầu.
Ít nhà đầu tư quan tâm, việc sử dụng vốn đầu tư có hiệu quả?
Nghịch lý là cũng các dự án xây dựng công trình giao thông được triển khai trong khu vực lân cận (Hưng Yên, Hà Nam, Bắc Giang…) nhưng dự án tại Hưng Yên, Bắc Giang mở thầu trong thời gian vừa qua lại vừa có số lượng nhà thầu tham gia nhiều, tính cạnh tránh về giá cao, làm lợi cho Nhà nước số tiền lớn.
Đơn cử tại Ban Quản lý dự án Đường sắt làm chủ đầu tư: Gói thầu XL-CHQL1-03 thi công xây dựng cầu Gianh, cầu Quán Hàu và các đường dẫn đầu cầu, thuộc Dự án nâng cấp, mở rộng một số cầu, hầm trên Quốc lộ 1A, có giá gói thầu 731.414.833.000 VND, thu hút 8 nhà thầu tham gia, tỷ lệ giảm giá lên đến 35%.
Hay như gói thầu XL-CL thi công xây dựng tuyến, công trình trên tuyên, cầu đường bộ vượt đường sắt và cầu đường bộ Cẩm Lý vượt sông Lục Nam (tỉnh Bắc Giang) có giá gói thầu 405.013.050.000 VND, thu hút 14 nhà thầu tham gia, tỷ lệ giảm giá lên đến 22%.
Tại Hưng Yên, Gói thầu số 17: Thi công xây dựng công trình và đảm bảo an toàn giao thông thuộc Dự án xây dựng tuyến đường ĐT.384B (đoạn từ nút giao với tuyến đường bộ nối hai đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng với cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình đến giao với ĐT 378) do Ban quản lý dự án đầu tư công trình giao thông - xây dựng Hưng Yên làm Chủ đầu tư có giá trị là 721.102.975.000 VND, sau khi mở thầu có 5 nhà thầu tham gia, tỉ lệ giảm giá lên đến 27%.
Hay như gói thầu số 01 Thi công xây dựng công trình thuộc Dự án xây dựng đường Chính Nghĩa - Phú Cường do Sở Giao thông vận tải Hưng Yên làm chủ đầu tư, có giá trị 479.452.076.000 VND, sau khi mở thầu có 5 nhà thầu giam gia, tỉ lệ giảm giá lên đến hơn 18%.
Việc có quá ít nhà đầu tư tham gia dự thầu, tỷ lệ giảm giá thấp dẫn đến việc quản lý, sử dụng nguồn vốn đầu tư chưa đạt được như mong muốn. Điều này đang đặt ra câu hỏi, liệu công tác thiết kế và lập dự toán được các chủ đầu tư của tỉnh Hà Nam thực hiện rất tốt, dự toán đưa ra đã rất sát giá thị trường, nên dù có đấu thầu cũng không thể giảm nhiều hay còn những “vấn đề” trong quá trình đấu thầu và xét chọn thầu?
Đại diện một nhà thầu từng xem hồ sơ mời thầu một số dự án tại tỉnh Hà Nam cho biết, mặc dù năng lực công ty vượt xa so với yêu cầu, nhưng vẫn phải cân nhắc việc nộp hồ sơ hay không do còn băn khoăn một số tiêu chí phụ mà nhà thầu cho là làm hạn chế (công trình tương tự riêng cho một số hạng mục trong gói thầu, tiêu chí về chứng minh nguồn vật liệu,...).
Theo một chuyên gia đấu thầu, cùng trên một nền tảng pháp lý nhưng thực tiễn đấu thầu ở các địa phương rất khác nhau. Nhiều địa phương số lượng nhà thầu tham gia nhiều, tiết kiệm cao qua đấu thầu. Ngược lại, nhiều địa phương gần như không có cạnh tranh trong đấu thầu khi rất nhiều gói thầu chỉ có 1 nhà thầu tham dự, tiết kiệm qua đấu thầu không đáng kể.
