Giáo dục cần trở thành một “hệ sinh thái học tập mở”

Trong khuôn khổ Hội nghị Thượng đỉnh P4G lần thứ tư, tại các phiên thảo luận cấp Bộ trưởng, Thứ trưởng Bộ GD&DDT Nguyễn Văn Phúc đã chủ trì phiên thảo luận với chủ đề “Đầu tư vào con người – Kiến tạo đội ngũ cho nền kinh tế tương lai”.

Tham dự phiên thảo luận có đại diện lãnh đạo các Bộ, ngành một số Quốc gia, đại diện các tổ chức quốc tế và khu vực, các viện nghiên cứu và cộng đồng doanh nghiệp của các nước, cùng lãnh đạo một số bộ, ngành địa phương Việt Nam.

Việt Nam đang xây dựng một hệ thống giáo dục mở

Phát biểu mở đầu phiên họp, Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc nhấn mạnh vai trò trung tâm của giáo dục trong quá trình chuyển đổi xanh và thực hiện mục tiêu phát thải ròng bằng không (Net Zero) vào năm 2050.

Theo Thứ trưởng, trong bối cảnh thế giới đang bước vào thời kỳ chuyển đổi xanh toàn diện và khẩn trương nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu, Việt Nam xác định rõ vai trò then chốt của con người – nguồn nhân lực – trong mọi chiến lược phát triển.

“Một lực lượng lao động có kỹ năng, có tư duy sáng tạo, có khả năng thích ứng với các yêu cầu mới của nền kinh tế xanh là yếu tố quyết định thành công của các mục tiêu Net Zero, tăng trưởng bền vững và bao trùm”, Thứ trưởng nhấn mạnh.

Thứ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Văn Phúc tại phiên thảo luận. Ảnh: VOV

Theo chia sẻ tại Phiên 4, Việt Nam đã và đang triển khai đồng bộ nhiều chính sách lớn về giáo dục, đào tạo nhằm chuẩn bị cho một nền kinh tế xanh và số. Một trong những nội dung nổi bật là “Chiến lược phát triển giáo dục đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, trong đó lấy tự chủ đại học và chuyển đổi số làm hai đột phá chiến lược.

Ở bậc phổ thông, Việt Nam đang xây dựng một hệ thống giáo dục mở, công bằng, bao trùm, thúc đẩy học tập suốt đời. Theo đó, tỷ lệ hoàn thành tiểu học hiện đạt 99,7%, THCS 99% và THPT 95% – các chỉ số gần tiệm cận các Quốc gia phát triển trong khu vực.

Ở bậc giáo dục nghề nghiệp và Đại học, các chương trình đào tạo trong các lĩnh vực then chốt như năng lượng tái tạo, công nghệ sinh học, xây dựng xanh, nông nghiệp hữu cơ, quản lý chất thải… đang được hiện đại hóa mạnh mẽ.

Mạng lưới các trường sư phạm và đại học đang được quy hoạch lại theo hướng nâng cao chất lượng, hội nhập quốc tế, đào tạo các ngành công nghệ mũi nhọn như trí tuệ nhân tạo, chất bán dẫn, đường sắt cao tốc.

Việt Nam cũng đang triển khai các chương trình đào tạo nghề trọng điểm cấp Quốc gia và cấp ASEAN, đồng thời thúc đẩy hợp tác quốc tế trong đồng phát triển tài liệu, chương trình đào tạo và các mô hình giáo dục xanh.

Giáo dục không còn là “hệ thống khép kín truyền thống”

Theo Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc, quá trình chuyển đổi xanh của Việt Nam luôn lấy con người làm trung tâm bằng cách tạo cơ hội việc làm bền vững, đảm bảo người lao động có thể tiếp cận việc làm trong nền kinh tế xanh, cải thiện chất lượng cuộc sống thông qua công nghệ sạch, năng lượng tái tạo và thành phố xanh.

Trong đó, Việt Nam tập trung vào việc tái đào tạo và nâng cao kỹ năng xanh tại các cộng đồng bị ảnh hưởng bởi sự chuyển dịch công nghiệp; khuyến khích quan hệ đối tác giáo dục-kinh doanh để gắn kết đào tạo với các hoạt động xanh.

Đồng thời, Việt Nam cũng coi nguồn nhân lực tài năng trong lĩnh vực STEM là động lực quan trọng của tăng trưởng bền vững; Tìm kiếm quan hệ đối tác toàn cầu để phát triển các mô hình toàn diện nhằm phát triển lực lượng lao động xanh.

Tại phiên thảo luận, các đại biểu trong nước và quốc tế tập trung vào 3 nội dung chính: nhận diện khoảng cách giữa các ngành nghề, kỹ năng hiện có và các ngành nghề, kỹ năng mới cho quá trình chuyển đổi xanh; những chính sách cụ thể nhằm chuẩn bị nhân lực sẵn sàng cho tương lai xanh; các mô hình hợp tác thành công giữa chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức trong nước, quốc tế để xây dựng đội ngũ nhân lực xanh.

Trong đó, khoảng cách ngày càng lớn giữa năng lực hiện tại của người lao động và yêu cầu của các ngành nghề mới trong bối cảnh chuyển đổi kép: Số hóa và xanh hóa, không chỉ diễn ra ở các Quốc gia đang phát triển mà còn là thách thức với cả các nước công nghiệp.

Giáo dục, theo đó, không còn là “hệ thống khép kín truyền thống” mà cần trở thành một “hệ sinh thái học tập mở”, linh hoạt, gắn với thị trường lao động và thực tiễn sản xuất.

Nhiều mô hình hợp tác Nhà nước – Doanh nghiệp – Cơ sở đào tạo (tripartite model) cũng được nhấn mạnh là hướng đi hiệu quả, nhằm vừa thiết kế chương trình đào tạo sát với yêu cầu thực tiễn, vừa hỗ trợ học sinh, sinh viên tiếp cận thực hành, thực tập và dễ dàng tái đào tạo hoặc nâng cao kỹ năng trong quá trình làm việc.