Gian lận thi cử: Có thể bị xử lý về tội "Cố ý làm lộ bí mật Nhà nước" ở mức độ Tối mật

Gian lận trong thi cử không còn mới và trong thời đại công nghệ 4.0 như hiện nay, hành vi này trở nên tinh vi, mánh khóe hơn.

Ở kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 (Kỳ thi), cả nước có 41 thí sinh bị đình chỉ thi do sử dụng tài liệu và mang điện thoại vào phòng thi. Đặc biệt, có em sử dụng thiết bị công nghệ cao để chuyển đề thi ra ngoài.

Chính chiêu trò sử dụng công nghệ này đã khiến nam học sinh bị khởi tố về tội “Cố ý làm lộ bí mật Nhà nước, Chiếm đoạt bí mật Nhà nước”.

Mánh khóe gian lận được “nâng cấp”

Không còn mới, gian lận trong thi cử diễn ra như một cách để học sinh đối phó với gia đình và nhà trường, một cách để bản thân đạt được điểm số như mong muốn.

Nếu trước đây, gian lận trong thi cử chủ yếu là mang tài liệu vào phòng thi, trao đổi bài làm, chép bài bạn, ghi đáp án hay công ở tay…, thì ngày nay, chiêu trò gian lận trong thi cử trở nên tinh vi, mánh khóe gian lận được “nâng cấp” lên.

Cô Nguyễn Dung Bình (giáo viên tại huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh) nhận định, gian lận trong thi cử ảnh hưởng rất lớn đến người học, khiến nhiều em không trang bị cho mình được nền tảng kiến thức vững chãi.

Không chỉ vậy, hành vi này còn làm mất đi tính công bằng với những người học thật. Lâu dài, người học hình thành thói lười biếng, ỷ lại,… thậm chí dối trá có thể làm xói mòn giá trị đạo đức, lối sống.

Cô Bình cho rằng, nền tảng kiến thức thực chất mới là giá trị để học sinh, sinh viên hướng đến. Có như vậy, các em mới tiến xa hơn trong tương lai.

Trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025, bước đầu xác định có 3 đối tượng dùng điện thoại chụp một phần đề thi, sau đó chuyển cho ứng dụng AI để nhờ giải đáp. (Ảnh: Hoa Tiên)

Còn ở thời đại 4.0 như hiện nay, các hình thức gian lận trở nên tinh vi hơn rất nhiều với việc sử dụng điện thoại thông minh để chụp đề gửi ra ngoài nhờ giải hộ, dùng đồng hồ thông minh để xem tài liệu,… hay thậm chí là dùng các loại tai nghe siêu nhỏ kết nối bluetooth để nhận đáp án từ xa.

Khi nhìn vào những “chiêu thức” gian lận ngày càng phức tạp này, Công Nghiệp cho rằng, đây là một hành vi rất đáng buồn và nguy hiểm, không chỉ đơn giản là việc "lấy con điểm cao".

Trước hết, tạo sự bất công lớn cho những bạn học thật, thi thật, làm xói mòn động lực học tập trung thực. Quan trọng hơn, còn để lại một "lỗ hổng kiến thức" khổng lồ cho chính những người gian lận, tạo ra một cảm giác thành công giả tạo mà không có năng lực thực chất. Đặc biệt, thói quen gian lận càng nguy hiểm hơn vì hình thành lối tư duy đối phó, thích "lách luật" thay vì nỗ lực tư duy và học hỏi thật sự.

N.P.T.S và tang vật thu được tại Hội đồng thi tốt nghiệp THPT Thăng Long. (Ảnh: CACC)

Để lý giải cho hành vi gian lận trong thi cử, Công Nghiệp cho rằng, nguyên nhân không đến từ một phía mà là sự tổng hòa của nhiều yếu tố. Trong đó, nguyên nhân sâu xa và phổ biến nhất có lẽ là áp lực thành tích quá lớn từ gia đình, nhà trường và xã hội. Bên cạnh đó, chương trình học và cách kiểm tra còn nặng về ghi nhớ máy móc cũng vô tình đẩy học sinh vào con đường đối phó.

Cuối cùng, không thể không kể đến những nguyên nhân từ chính bản thân học sinh như sự lười biếng, tâm lý đám đông, và sự thiếu nhận thức về tác hại lâu dài của việc gian lận.

“Để giải quyết tận gốc vấn đề, chúng ta cần một sự thay đổi đồng bộ. Từ việc giảm áp lực thành tích, đổi mới cách ra đề và phương pháp đánh giá, cho đến việc giáo dục về sự trung thực và giá trị thực sự của tri thức ngay từ khi các bạn còn ngồi trên ghế nhà trường” – Trần Công Nghiệp khẳng định.

Thí sinh gian lận trong thi cử có bị xử lý hình sự?

Dưới góc độ xã hội và đạo đức, TS.Luật sư Đặng Văn Cường - Trưởng Văn phòng luật sư Chính Pháp (Hà Nội) cho biết, gian lận trong thi cử là hành vi phá vỡ nguyên tắc công bằng trong giáo dục, vốn là nền tảng đạo đức quan trọng của một xã hội văn minh.

Ngoài ra, còn gây thiệt hại niềm tin vào hệ thống thi cử, làm giảm giá trị thực chất của bằng cấp và có thể làm lệch chuẩn đánh giá năng lực, dẫn đến việc cấp sai vị trí học tập cho người không xứng đáng.

Theo quy định của pháp luật, đề thi tốt nghiệp THPT Quốc gia chưa công khai là danh mục bí mật Nhà nước. Trước đây, chưa có quy định cụ thể thời điểm nào là thời điểm công khai đề thi kỳ thi Quốc gia để xác định đề thi đó còn là thông tin bí mật Nhà nước hay không, nên việc xử lý hình sự đối với hành vi gian lận thi trong kỳ thi Quốc gia chưa có cơ sở pháp lý vững chắc để xử lý.

Hiện nay, căn cứ theo quy định của Bộ GD&ĐT ban hành Quy chế thi tốt nghiệp THPT, “Đề thi, đáp án chưa công khai thuộc danh mục bí mật Nhà nước độ "Tối mật". Thời hạn bảo vệ bí mật Nhà nước độ "Tối mật" của đề thi: a) Đối với đề thi Tự luận chỉ kết thúc khi hết hai phần ba (2/3) thời gian làm bài; Đối với đề thi Trắc nghiệm chỉ kết thúc khi hết thời gian làm bài của buổi thi; b) Đề thi dự bị chưa sử dụng tự giải mật ngay khi kết thúc buổi thi cuối cùng của kỳ thi”.

Bên cạnh đó, ngày 19/5/2023, Thủ tướng ban hành Quyết định 531/QĐ-TTg về Danh mục bí mật nhà nước thuộc lĩnh vực giáo dục và đào tạo bao gồm: “Đề thi chính thức, đề thi dự bị, đáp án đề thi chính thức, đáp án đề thi dự bị của các kỳ thi tốt nghiệp THPT, thi chọn học sinh giỏi Quốc gia, thi chọn đội tuyển Olympic quốc tế và khu vực chưa công khai”.

TS. Luật sư Đặng Văn Cường. (Ảnh: NVCC)

Theo Luật sư Cường, về nguyên tắc, việc đảm bảo nghiêm túc của kỳ thi được tuân thủ theo quy định của pháp luật, của Luật bảo vệ bí mật Nhà nước và Quy chế thi. Với những thông tin mật, tài liệu mật mà chưa được công bố, chưa được giải mật thì sẽ được bảo vệ bằng luật Hình sự.

Với những thông tin mật, tài liệu mật liên quan đến kỳ thi Quốc gia đã được công bố, đã được giải mật, hết thời gian bảo vệ bằng luật hình sự thì người vi phạm sẽ bị xử lý theo quy chế thi (người vi phạm lúc đó sẽ bị trừ điểm, bị đình chỉ thi, bị kỷ luật phải bị xử phạt hành chính... Chứ không bị xử lý hình sự như thời điểm thông tin còn là mật.).

Luật sư Đặng Văn Cường chia sẻ, nếu như trước đây chưa có quy định cụ thể về thời gian “giải mật” đối với đề thi tốt nghiệp THPT Quốc gia nên thường được hiểu là thời điểm “bóc mở đề thi”- khi giám thị bóc đề thi và phát đề cho thí sinh được coi là công khai, không còn là bí mật Nhà nước.

Vì vậy, rất nên nhiều trường hợp vi phạm trước đây không bị xử lý hình sự. Đến nay, Bộ GD&ĐT quy định thời gian công bố thông tin bí mật Nhà nước đối với đề thi tốt nghiệp THPT không phải lời thời điểm bóc mở đề thi mà là thời điểm hết hai phần ba thời gian làm bài đối với đề thi tự luận và hết thời gian làm bài đối với đề thi trắc nghiệm. Đây là cơ sở pháp lý để xác định đề thi kỳ thi tốt nghiệp THPT được giải mật ở thời điểm nào, nếu chưa được giải mà làm lộ thì sẽ bị xử lý hình sự.

Bởi vậy, trong các vụ án gần đây, trường hợp có căn cứ cho thấy thí sinh đã chuyển đề thi tự luận kỳ thi THPT Quốc gia ra ngoài khi chưa hết hai phần ba thời gian làm bài thì đây là hành vi có dấu hiệu phạm tội, tội Cố ý làm lộ bí mật Nhà nước, việc cơ quan điều tra khởi tố xử lý hình sự là có căn cứ và đúng pháp luật.

Cụ thể, người thực hiện hành vi cố ý làm lộ bí mật nhà nước là đề thi kỳ thi Quốc gia sẽ phải đối mặt với hình phạt thấp nhất từ 5-10 năm tù theo quy định tại Khoản 2 Điều 337 Bộ luật Hình sự vì đây là bí mật thuộc dạng tối mật.