Tổ chức đấu thầu thiếu minh bạch, chỉ định thầu tràn lan, chồng chéo trong quản lý và các văn bản pháp lý… là những đang tồn tại trong đầu tư xây dựng.
Trở ngại ở khâu tổ chức thực hiện
Đấu thầu trong lĩnh vực xây dựng đã áp dụng khá nhiều năm, song thực tế việc này đang có những biến tướng xây gây nhiều hệ lụy. Thực tế có nhiều nhà thầu hồ sơ dự thầu “đẹp” với nguồn nhân lực đủ trình độ, thiết bị thi công không thiếu, nhưng khi trúng thầu và thực hiện dự án mới bộc lộ bất cập. Hiện tượng “quân xanh, quân đỏ” hoặc tham gia với vai phụ trong quá trình đấu thầu các dự án đầu tư xây dựng không hiếm. Tình trạng này gây nhiễu và làm chậm quá trình triển khai dự án.
 |
| Trong một quý, có doanh nghiệp phải tiếp đến 4 - 5 đoàn thanh tra khác nhau một dự án. (Ảnh: Báo Xây Dựng) |
Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho rằng, trở ngại trong đấu thầu không phải do thiếu luật mà vấn đề nằm ở khâu tổ chức thực hiện đấu thầu. Các chủ đầu tư gây khó khăn cho các nhà thầu: bằng nhiều lý do không bán hồ sơ mời thầu, các doanh nghiệp đến trực tiếp nhưng không gặp được cán bộ phụ trách đăng ký đấu thầu… Trong quá trình mời thầu, chủ đầu tư và tư vấn đấu thầu có thể “ưu ái người nhà”, thậm chí còn thay đổi, điều chỉnh cơ cấu các tiêu chí đánh giá sao cho có lợi nhất cho nhà thầu quen biết.
“Với lý do mất quá nhiều thời gian để hoàn thành các bước trình tự thủ tục chuẩn bị đầu tư, không ít địa phương đã đề nghị cho phép chỉ định thầu để đảm bảo tiến độ của dự án. Việc chỉ định thầu không còn là cá biệt và xen lẫn một số động cơ không lành mạnh đã giảm hiệu quả đầu tư và môi trường cạnh tranh không lành mạnh” – PGS.TS Ngô Trí Long nói.
Đồng quan điểm trên, ông Dương Văn Cận, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Nhà thầu Xây dựng Việt Nam lo ngại về tình trạng chỉ định thầu đang diễn ra tràn lan là điều đáng lo ngại. Lâu nay xã hội vẫn nhìn nhận và gắn các lỗi sai phạm là của nhà thầu, nhưng những năm gần đây sai phạm thấy rõ tập trung nhiều hơn ở phía chủ đầu tư, đặc biệt là gói thầu ở các địa phương. Khái niệm “quây thầu” không chỉ để hành vi của các nhà thầu mà nay đang là hành vi phổ biến của chủ đầu tư.
Chồng chéo trong quản lý
Theo ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng, sự chồng chéo trong quản lý và các văn bản pháp lý liên quan, có thể coi là rào cản lớn nhất trong việc cải tiến các thủ tục của công tác đầu tư xây dựng. Riêng Bộ Xây dựng đã soạn thảo, chỉ đạo và theo dõi thực hiện 4 luật: Luật Quy hoạch, Luật Xây dựng, Luật Nhà ở và Luật kinh doanh bất động sản. Bộ Kế hoạch và Đầu tư soạn thảo và chỉ đạo 3 luật: Luật Đấu thầu, Luật Đầu tư và Luật đầu tư công... Như vậy, liên quan đến hoạt động đầu tư xây dựng có rất nhiều luật tác động, trong khi các luật còn có sự khác biệt.
Công tác thanh tra, kiểm tra trong đầu tư xây dựng bao gồm: quy hoạch kiến trúc, xây dựng, tài chính, thuế..., nhưng hiện nay hoạt động thanh tra không có sự thống nhất giữa các ngành. Vì thế, có tình trạng chỉ trong một quý, có doanh nghiệp phải tiếp đến 4 - 5 đoàn thanh tra khác nhau một dự án. Mặc dù gần đây, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo và yêu cầu doanh nghiệp chỉ phải tiếp thanh tra 1 lần/năm, nhưng không có hướng dẫn thực hiện nên tình trạng thanh tra chồng chéo giữa các sở, ngành vẫn diễn ra thường xuyên.
Theo ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI, Bộ Xây dựng đã có những quyết định quan trọng như: Bỏ quy định bán nhà qua sàn giao dịch, miễn giấy phép công trình và hiện có kế hoạch cắt giảm mạnh mẽ điều kiện kinh doanh, ngành nghề kinh doanh có điều kiện, đơn giản hóa nhiều thủ tục. Tuy vậy, theo đánh giá của cộng đồng doanh nghiệp vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc trong đầu tư xây dựng cơ bản tồn tại lâu nay vẫn chưa được giải quyết.
“Ngành xây dựng vẫn còn hiện tượng “sân sau”, chi phí không chính thức vẫn lớn hơn các ngành nghề kinh doanh khác. Theo khảo sát của VCCI, có 74% doanh nghiệp xây dựng có quan hệ với cán bộ để tiếp cận được thông tin, tiếp cận dự án” – ông Vũ Tiến Lộc nói./.
