Chứng tích hào hùng "Đảo Ngọc" - nơi phên dậu của Tổ quốc

Mời đón đọc Chuyên đề Pháp luật số đặc biệt “Hải Phòng: Điểm đến thành công“!

Trên đảo chính rộng 144 km2 của quần đảo Cát Bà giữa trùng khơi là những di tích lịch sử liên quan đến công cuộc bảo vệ đất nước, đó là thành nhà mạc và pháo đài Thần công. Chưa kể, trên đường vào đảo là Hang Quân y, những năm chống mỹ vốn là một trạm xá dã chiến.

Và nữa, đảo Long Châu với cây đèn biển cổ nhất Việt Nam, như trái tim trên biển từ hàng trăm năm trước… Từ trung tâm thị trấn Cát Bà, chừng 10 phút xe chạy với cung đường quanh co, bên này là núi non cây cỏ, bên kia là vịnh Cát Bà, bến Bèo xanh ngắt.

Và rồi Pháo đài Thần công trên cao điểm 177, chúng tôi ngỡ như đến với nơi giao hòa của trời và đất, núi và biển. giữa khung cảnh hùng vĩ và thơ mộng cùng cảnh vật nguyên bản của thiên nhiên là các đường hầm, hào, khẩu pháo đã từng trực tiếp tham gia chiến đấu bảo vệ đất nước trong kháng chiến chống Pháp và chống mỹ.

Nơi đây đã diễn ra nhiều trận đấu pháo nảy lửa đầu tiên của quân ta với tàu chiến Pháp, góp phần làm nên những chiến công oanh liệt của quân dân huyện đảo Cát Bà. Pháo đài Thần công được xây dựng từ năm 1942 tại vị trí chiến lược có vai trò trọng yếu tại cửa ngõ biển Đông.

Ngoài những đoạn hào đắp lên bằng những khối đá to dày và thô ráp, các đoạn đường hầm đồ sộ với mái vòm đi sâu vào lòng núi có không gian lớn, đủ cho cả đoàn người đi xuyên qua. Ðường hầm dẫn thẳng đến khu quản lý và boong-ke xây bằng những khối bê-tông vững chắc.

Đây là điều đặc biệt dành tặng du khách, bởi nhiều người biết do Cát Bà nằm ở cuối dãy vòng cung chiến lược mà hòn đảo này được coi như một pháo đài khổng lồ ngày đêm canh giữ con đường biển đi vào vùng Đông Bắc nước ta. Nhưng ít người biết, ở cao điểm 177 này là một vịtrí hiểm yếu với trọng trách canh giữ vùng biển, vùng trời của Tổ quốc.

Có một điều đáng quý là khi quyết định biến nơi này thành khu du lịch, các nhà đầu tư biết tôn trọng lịch sử. Thư giãn, nhâm nhi ly cà phê trên đỉnh núi, những cảm xúc trái ngược dâng lên trong mỗi người. Khi mà nơi đây lắp sẵn một ống nhòm cỡ lớn để bạn có thể ngắm nhìn toàn cảnh Cát Bà từ trên cao. Và nữa là vịnh Lan Hạ từ trên cao cho màu nước biển xanh như ngọc hòa với sắc màu của thảm thực vật phủ trên những ngọn núi đá vôi, cùng với ánh nắng chiếu sáng tạo vẻ huyền ảo, tô thêm sắc xanh quyến rũ cho Cát Bà.

Cùng với đó,trong hệ thống thành lũy nhà mạc ở miền Đông Bắc, tòa cổ thành ở đảo Cát Bà thu hút được nhiều sự quan tâm của giới nghiên cứu trong và ngoài nước hơn cả. Tòa cổ thành trên đảo Cát Bà nằm ở phía Đông Bắc xã Xuân Đám, liền kề sát mép biển (vịnh Cát Đồn). Nhân dân địa phương quen gọi tòa thành này là thành nhà mạc (còn gọi làThànhĐồn).

Tòa thành được chia làm 2 khu: Đồn Thượng và đồn Hạ. Đến nay, nhiều phần tường thành bị thời gian, khí hậu khắc nghiệt và con người tàn phá, hiện chỉ còn nền móng và một vài đoạn tường thấp như một phế tích. Thế nhưng, sau bao biến thiên lịch sử, phế tích tường thành vẫn giữ được dáng đứng thẳng tắp, mặt tường phẳng lỳ.

Tòa cổ thành trổ hai cửa, một ở hướng Đông Bắc, cửa kia ở hướngTây Nam. Nối hai cửa này là một con đường nội bộ nhỏ, đắp bằng đất, trên mặt có rải đá. Lịch sử còn ghi, do vừa phải đối phó với nội chiến trong nước, vừa phải chuẩn bị đương đầu với nạn ngoại xâm phương Bắc nên trước đây vương triều mạc tiến hành xây thành, đắp lũy ở khắp nơi, ở nhiều địa danh khác.

Nhưng gặp dấu tích thành lũy phòng đất nước ở vùng biển Đông Bắc của Tổ quốc là những niềm xúc động lạ kì. Nằm ngay ven đường chính của Vườn quốc gia Cát Bà, hang Quân y bạn sẽ bất ngờ vì đã từng có một bệnh viện dã chiến trong lòng núi.

Lối lên cửa hang hiện nay vẫn giữ theo kiểu ngày trước thang gỗ để dễ dàng phá hủy khi có báo động địch tấn công. Ngay ở lối vào hang đầu tiên, bạn sẽ bắt gặp 1 cánh cửa sắt kiên cố với cánh cửa lại cong gồ để chống đạn, mảnh bom vì khi đạn văng vào, do đường cong của các song cửa, chúng sẽ bắn sang hai bên cửa thay vì găm thẳng vào gây tổn thất hư hại.

Theo như ước tính, toàn bộ bệnh viện dã chiến rộng gần 2.000m vuông gồm 3 tầng riêng biệt gồm 17 phòng lớn nhỏ, bãi chiếu phim cùng mộtsố phòng chức năng. Khu vực phòng chiếu phim đồng thời cũng là phòng hội trường, nơi tập luyện tác chiến của cả bệnh viện…. mặc dù có nhiều chỗ trần rất thấp, phải nằm bò dưới nền mới có thể di chuyển được nhưng nó cũng rất hợp cho công tác huấn luyện. Lối đi lên tầng 3 cũng rất khó nếu quá vội vàng. Đây là cách chống địch tấn công chớp nhoáng.

Ngoài ra, trong hang này còn có khu vực cầu thang ngầm được thiết kế đi ngay bên dưới tầng 3. Nó dẫn ra khu thoát hiểm của cả tầng 3 và đi ra hướng cửa sau của bệnh viện. Cuối đường hầm là 2 tấm cửa sắt lớn dùng để chống địch đột kích, công phá. Đây cũng sẽ là lối thoát hiểm nếu địch tấn công từ phía cửa trước. Có thể nói, Hang Quân y là một địa danh lịch sử nổi tiếng do từng là bệnh viện dã chiến trong thời gian đế quốc mỹ đem máy bay bắn phá miền Bắc Việt Nam trong những năm 1963 - 1965 bằng máy bay và tàu chiến.

Trong khoảng thời gian này, quân và dân ta trên đảo đã xây dựng hang dựa vào lòng núi đá vôi tự nhiên để làm nơi chữa bệnh cho thương binh, nơi trú ẩn và tránh bom đạn của dân cư địa phương và dân cư sơ tán về từ đảo Bạch Long Vỹ.