Đòn gánh, giản đơn dùng để gánh thì không có gì để bàn. Đòn gánh ở đâu cũng có, đòn làm bằng sắt, bằng gỗ… thì cũng chẳng có gì mà nói nốt, vì nó chỉ là một vật dụng thông thường như bao đồ dùng bình thường khác. Nhưng đòn gánh tre, một đồ vật “rặt” Việt Nam, duy chỉ của nền văn minh lúa nước xứ mình thì lại có quá nhiều thứ để luận đàm, nhất là những ý nghĩa tinh thần của nó.
Tre hiện hữu trong những điều giản dị, chiếc đòn gánh trên vai đã trở thành một biểu tượng của người cần lao xứ mình, từ nông thôn tới đô thị. Và rõ nét nhất chính là sự tảo tần của các mẹ, các chị khi gồng gánh cả giang sơn trên mình. Mà giang sơn của mẹ giản đơn chính là gồng gánh gia đình mình rồi mới tới nước non.
Bởi thế trong âm nhạc của các tên tuổi nổi tiếng như Văn Cao, Phạm Duy, Trầm Tử Thiêng… đều khắc khoải hình ảnh mang vẻ đẹp trầm buồn này. Đòn gánh nó vừa là đức hy sinh, vừa là sự dẻo dai, vừa biểu tượng của sức chịu đựng. Nên khi tan tác, mất mát, đổ vỡ thì lại gắn với phản đề của nó. Gẫy gánh chữ không phải là gãy đòn hay gãy các thứ khác. Thành ngữ có câu “Giữa đường gãy gánh” là vậy.
Tôi hay nghe Thái Thanh hát “Hương ca vô tận” của Trầm Tử Thiêng trong nhạc phẩm viết thế này:
“Hương ơi!
Sao tiếng hát em, nghe vẫn dạt dào, nghe vẫn ngọt ngào.
Dù em ca những lời yêu đương
hay chuyện tình gãy gánh giữa đường…”
Nhạc sỹ Phạm Duy thì nhiều lần sử dụng hình ảnh chiếc đòn gánh, như trong bài “Gánh lúa” có các ca từ:
“Bóng người thấp thoáng cuối đường thanh vắng.
Bước đều mà quang gánh nặng vai…”
Trong nhạc phẩm “Vợ chồng quê”, Phạm Duy cũng đã chấm phá một dáng hình đất nước bằng hình ảnh chiếc đòn gánh đậm chất nông dân của dân tộc Việt: “Hỡi anh! Gánh gạo trên đường. Chàng ơi! Gạo Nam gạo Bắc. Đòn miền Trung gánh đừng để rơi. Chàng! Chàng ơi! Gánh đừng để rơi…”.
Vài nét chấm phá thế mới thấy chiếc đòn gánh tre nó có sức sống mãnh liệt thế nào trong đời sống văn hóa và cả kinh tế của người Việt Nam. Hà Thành hay Sài Thành giờ vẫn còn những gánh hàng rong. Hà Nội vẫn quang gánh mùa sang khi chiếc đòn gánh gánh cả mùa thu trong bước chân các mẹ đi bán cốm Vòng. Xa xưa thì những cuộc di dân, những thiên di của bao số phận, gia đình thì gồng gánh nó vẫn là đòn gánh tre trên vai.
Một trong những cuộc gánh gồng vĩ đại và xúc động đi bộ vượt hàng trăm cây số từ Nam Đàn vào Huế, chính là hành trình của thân mẫu Bác Hồ, bà Hoàng Thị Loan năm 1895. Khi thân phụ Bác Hồ, cụ Nguyễn Sinh Sắc đi thi ở Huế, bà Hoàng Thị Loan đã gửi con gái đầu lòng của mình là Nguyễn Thị Thanh ở lại Nghệ An và đưa hai con trai là Nguyễn Sinh Khiêm và Nguyễn Sinh Cung cùng chồng vào Huế. Bà đi dép mo cau, vai quẩy đôi gánh, một bên là con nhỏ, một bên là cả gia tài mang theo, bà vượt qua chặng đường dài vào Huế giữa những gian truân của địa hình và thời tiết khắc nghiệt.
Giải mã bí ẩn khoa học từ chiếc đòn gánh tre
Chúng ta sẽ cùng lý giải một vấn đề khoa học hơn về chiếc đòn gánh tre trong phẩm chất dẻo dai của cây tre bên cạnh những hình tượng văn hóa như đã nói. Chiếc đòn gánh tre đã trở thành một câu chuyện với những phát hiện khoa học thú vị của một số học giả nước ngoài. Tại sao lại là đòn gánh tre Việt Nam? Tại sao người ta sử dụng nó một cách trung thành, xuyên thế kỷ, trở thành vật gánh vác truyền đời khó thể thay thế? Tất nhiên nếu vận chuyển bằng xe cộ thì lại là một câu chuyện khác…
Bí ẩn đầu tiên được khoa học phát hiện là khi mang vật nặng trên đòn gánh tre cho phép người đi bộ tiết kiệm tới 20% năng lượng so với dùng đòn gánh cứng. Phát hiện này đến từ nhóm nghiên cứu của James Croft, một nhà nghiên cứu tại trường Đại học Edith Cowan (Mỹ) cùng các cộng sự Đại học Calgary (Canada) và một số nhà nghiên cứu của Đại học Thái Nguyên. Kết quả nghiên cứu này được công bố hồi tháng 1 năm 2020.
Ban đầu các nhà nghiên cứu cho rằng, sự dẻo dai của chiếc đòn gánh tre cùng với độ cong của nó sẽ tiết kiệm sức và bảo vệ khớp cho người gánh. Nhưng giả thiết cần phải được chứng minh bằng các thực nghiệm khoa học.
Nhóm nghiên cứu tuyển 14 tình nguyện viên, trong độ tuổi từ 18 đến 80. Các tình nguyện viên được yêu cầu gánh đòn gánh đi bộ dọc theo con đường dài 20m, mang tải trọng từ 0% đến 50% trọng lượng cơ thể trên đòn gánh của họ. Sau đó, các nhà nghiên cứu đã đo chuyển động của các tình nguyện viên bằng máy gia tốc kế đặt trên mắt cá chân, lưng và hai bên đòn gánh.
Các nhà khoa học đã phân tích chuyển động của các tình nguyện viên và nhận ra rằng, các tình nguyện viên đang điều chỉnh sải chân của mình 3,3% (0,067 bước/giây) khi mang một nửa trọng lượng cơ thể của họ trên đòn gánh. Và khi xây dựng một mô phỏng máy tính các nhà khoa học đã ước lượng những người đi bộ mang trọng lượng cơ thể của chính họ trên đòn gánh tre sẽ tiết kiệm gần 20% năng lượng so với việc sử dụng một đòn gánh cứng.
Ngoài ra, đòn gánh tre uốn cong đã bảo vệ được vai của họ nhiều hơn, bằng cách giảm 18% lực tác dụng lên chúng khi vận chuyển một nửa trọng lượng cơ thể, và điều đó cho phép họ mang vác vật vô cùng nặng di chuyển hàng km.
Nhóm nghiên cứu cũng so sánh và kệt luận rằng: "Nếu bạn đeo một chiếc ba - lô, thì mỗi bước đi bạn phải tạo ra đủ lực để nhấc người mình lẫn chiếc ba - lô lên khỏi mặt đất. Nhưng chiếc đòn gánh bằng tre có tính đàn hồi nên nó nảy lên nảy xuống mỗi khi bạn bước đi. Lượng lực mà bạn phải tạo ra vì thế cũng thấp hơn, bạn lại đi được xa hơn mà không cảm thấy mệt mỏi".
Giữ lại hồn tre
Dù rằng, giờ ít ai vận chuyển hàng hóa bằng đòn gánh tre, nhưng vẫn còn đó những gánh gồng của các bà mẹ tảo tần từ các vùng quê tới đô thị. Những gánh rau, gánh lúa, những gánh hàng hoa, những gánh hàng rong... vẫn hiển hiện như một nét đẹp lao động dung dị giữa đời thường. Để hồn tre, hồn dân tộc và một chút hồn phố không lẫn vào đâu được trong lắng đọng đời thường. Và mãi mãi, chiếc đòn gánh tre Việt Nam vẫn chưa hết các sứ mệnh tinh thần trong hồn cốt văn hóa Việt Nam.
Chiếc đòn gánh tre có sức sống mãnh liệt trong đời sống văn hóa và cả kinh tế của người Việt. Hà Thành hay Sài Thành giờ vẫn còn gánh hàng rong. Hà Nội vẫn quang gánh mùa sang khi đòn gánh gánh cả mùa thu trong bước chân các mẹ bán cốm làng Vòng.
Ngày 8/11, Tổng biên tập Báo Pháp luật Việt Nam, cùng các cán bộ, phóng viên, nhà tài trợ, tiếp tục đến với xã Liên Minh - Phú Thọ, để trao tặng hai căn nhà cho hộ dân còn gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống.
Trong kỷ nguyên hội nhập sâu rộng, thượng tôn pháp luật không chỉ là nền tảng của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, mà còn là động lực thúc đẩy đổi mới, kiến tạo phát triển bền vững.
Tối qua ngày 5/11/2025, Lễ kỷ niệm 10 năm ra mắt Chuyên trang truyền thông Pháp luật + (Pháp luật Plus) – Báo Pháp luật Việt Nam đã diễn ra tại Trung tâm Hội nghị Quốc tế, Ba Đình (Hà Nội) trong không khí trang trọng, ấm áp và đầy cảm xúc.
Khi phát hiện bờ kè An Lương bị sạt lở, gần 1.000 người được huy động làm việc xuyên đêm để ứng cứu, đắp bao tạm để bảo vệ kè, khu dân cư và nơi neo đậu tàu thuyền, buôn bán hải sản của ngư dân trong vùng.
Ca sĩ Phương Nhung đánh dấu cột mốc 20 năm hoạt động nghệ thuật bằng đêm nhạc mang tên “Mắt Nhung” - nơi đôi mắt như lời tự tình chứa đựng những cung bậc của cảm xúc, dấu ấn và tâm sự của một hành trình dài bền bỉ với âm nhạc.
Luật sư chỉ ra nhiều điểm "bất bình thường" trong vụ việc bà Đinh Thị Thuý có đơn tố cáo về những sai phạm trong quản lý đất đai ở xã Giao Ninh, tỉnh Ninh Bình.
Sáng 17/11, Đại tướng Nguyễn Trọng Nghĩa - Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam cùng lãnh đạo Trung ương, Quân khu 7 đã tham dự Ngày hội “Đại đoàn kết toàn dân tộc” tại Khu phố Phú Nhơn, phư
Cơ quan CSĐT Công an TP Hải Phòng đang tạm giữ hình sự 2 đối tượng để điều tra về hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản dưới hình thức bán thuốc đông y giả.
Ngày 15/11, tại Trung tâm bảo tồn và phát triển nghề gốm, di sản quốc gia và du lịch Bát Tràng, Đảng ủy - HĐND - UBND - Ủy ban MTTQ Việt Nam xã Bát Tràng long trọng tổ chức Lễ công bố quyết định "Tri thức nấu cỗ Bát Tràng” là Di sản văn hóa phi vật thể.
Chiều 14/11, ông Mai Sơn, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh làm việc với Đoàn công tác của Văn phòng Chính phủ do ông Trần Văn Sơn, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ làm Trưởng đoàn.
Liên quan đến nữ giáo viên tại Tuyên Quang bị một nhóm học sinh có hành vi thiếu chuẩn mực, Bộ GD&ĐT yêu cầu xử lý nghiêm khắc theo đúng mức độ vi phạm đối với các cá nhân và tập thể có liên quan.
Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang vừa ký Công điện số 1300/CĐ-TTg ngày 5/12/2023 của Thủ tướng Chính phủ về bảo đảm trật tự, an toàn giao thông dịp Tết Dương lịch, Tết Nguyên đán Giáp Thìn và Lễ hội xuân 2024.
Bảo đảm an sinh xã hội (ASXH), chuyển từ hỗ trợ nhân đạo sang bảo đảm quyền an sinh của công dân là một trong những điểm nhấn được Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nêu ra tại Hội nghị quán triệt Nghị quyết 42-NQ/TW của TW8, khóa XIII. Đó là một trong những thành tựu sau 10 năm thực hiện Nghị quyết 15-NQ/TW của TW15, khóa XI.
Bộ Giao thông vận tải, vừa ban hành Thông tư số 34/2023/TT-BGTVT điều chỉnh khung giá dịch vụ vận chuyển hành khách trên các đường bay nội địa. Thông tư này có hiệu lực kể từ ngày 01 tháng 03 năm 2024.
Sáng nay, ngày 5/12, Kỳ họp thường lệ cuối năm (Kỳ họp thứ 14) HĐND TP Hà Nội khoá XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 chính thức khai mạc. Theo dự kiến, kỳ họp diễn ra từ ngày 5 đến 8/12 để xem xét, thông qua 67 nội dung gồm 25 báo cáo và 42 nội dung ban hành nghị quyết.
Ngày 4/6, Tổng Bí thư Tô Lâm và Đoàn công tác Trung ương đã có buổi làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Kiên Giang và Thường trực Tỉnh ủy An Giang về tình hình triển khai các nghị quyết, kết luận của Trung ương; công tác tổ chức bộ máy; quốc phòng, an ninh
Công an tỉnh Tiền Giang đang tiến hành điều tra, làm rõ vụ một chủ doanh nghiệp kinh doanh lúa gạo nghi bị lừa đảo trên không gian mạng với số tiền trên 420 tỷ đồng.
Gần 1 tháng nay trên tuyến tỉnh lộ 337 và Quốc lộ 279 đoạn từ xã Thống Nhất đến cảng Làng Khánh (TP Hạ Long), thường xuyên xuất hiện hàng chục xe tải lớn chở đất chạy rầm rập suốt ngày đêm, cuốn theo bụi mù mịt.
Chiều 17/3, Bộ Tư pháp tổ chức Hội nghị công bố quyết định của Thủ tướng Chính phủ về việc bổ nhiệm đồng chí Nguyễn Thanh Tú, Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự - Kinh tế giữ chức Thứ trưởng Bộ Tư pháp.
