Câu chuyện thu, chi đầu năm học: Những khoản thu "kỳ lạ" được mượn danh tinh thần tự nguyện

Nơi khởi nguồn những khoản thu "kỳ lạ"

Khi các phụ huynh tất bật chuẩn bị hành trang cho con em mình bắt đầu một năm học mới thì cùng với đó các bậc làm cha, làm mẹ cũng phải chuẩn bị tâm lý cho cuộc họp quan trọng đầu năm-Họp phụ huynh. Nội dung cuộc họp xoay quanh công tác giới thiệu về ngôi trường con em mình theo học cùng với đó là kế hoạch học tập, các chương trình đào tạo của nhà trường dành cho các em.

Và sẽ chẳng có gì đáng nói nếu như những cuộc họp đó chỉ dừng lại ở những nội dung cơ bản nêu trên, nhưng hầu hết phần kết của những cuộc họp như thế này là một đề tài "nóng" kéo dài từ năm này qua năm khác, đó là công tác thống kê thu chi các khoản đầu năm, và không ít các phụ huynh đã phải rời phòng họp với tâm trạng bất an, thậm chí "khó hiểu" về những khoản thu được đưa ra.

Như nội dung đã nêu tại bài viết "Câu chuyện thu, chi đầu năm học: Các bậc phụ huynh chưa kịp mừng... đã phải lo", từ năm học 2025-2026, học sinh từ mầm non cho đến trung học phổ thông (THPT) trên cả nước sẽ được miễn toàn bộ học phí theo Quyết định của Bộ Chính trị, bên cạnh đó theo Thông tư 29 của Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định về việc dạy thêm, học thêm, qua đó nhà trường không được thu tiền học thêm của học sinh như trước đây, kinh phí từ việc dạy thêm, học thêm sẽ được bố trí từ ngân sách của Nhà nước.

Họp phụ huynh-cuộc họp gây nhiều tranh cãi liên quan đến các khoản thu-chi đầu năm học. Hình ảnh minh họa.

Quy định là vậy, chính sách đúng đắn được ban hành và nhận được sự quan tâm của hàng triệu gia đình có con em đi học là thế. Tuy nhiên, "điệp khúc lạm thu" đầu năm học như "gáo nước lạnh" dội vào những tâm lý của phụ huynh khi chưa kịp mừng đã vội lo.

Quy định về các khoản nhà trường không được thu đã rõ, nhưng kỳ lạ ở chỗ, danh sách các khoản thu khác được đề cập và "mở bài" trong các cuộc họp phụ huynh do Ban Đại diện cha mẹ học sinh công bố, thậm chí "đơn phương" thực hiện đã gây nên nhiều luồng ý kiến trái chiều.

Có những phụ huynh chấp nhận đóng tiền, nhưng bên cạnh đó không ít các phụ huynh không đồng tình. Có người sẽ thể hiện quan điểm rõ ràng, nhưng cũng có người không đưa ra ý kiến gì và miễn cưỡng nộp số tiền đó như một sự "bảo lãnh" bình yên cho con em mình tại ngôi trường đang theo học. Bởi lẽ, không có bậc phụ huynh nào muốn con em mình đến trường phải chịu bất kỳ một thứ áp lực nào.

Và những câu chuyện như vậy xuất hiện không ít ở những ngôi trường, cơ sở đào tạo trên địa bàn TP Hà Nội nói riêng và trên cả nước nói chúng. Đó cũng là những câu chuyện mà phóng viên Pháp luật Việt Nam tìm hiểu, tiếp nhận từ nhiều bậc phụ huynh.

Và cực chẳng đã, có những bậc phụ huynh đã làm đơn kiến nghị, phản ánh đến Ban giám hiệu nhà trường, Sở Giáo dục, Thanh tra sở giáo dục với mong muốn làm rõ các khoản thu, chi đầu năm học và hơn hết là tính minh bạch, hiệu quả của các khoản thu mang danh nghĩa "tự nguyện" này.

Quy trình công bố các khoản thu mang danh nghĩa "tự nguyện"

Câu chuyện "lạm thu" đầu năm học đã không còn xa lạ, nó có tác động lớn đến hàng triệu gia đình có con em đang tuổi đến trường. Đọc danh sách các khoản thu dài dằng dặc, nhiều phụ huynh không khỏi ngỡ ngàng và đưa ra nhiều thắc mắc, cùng với đó trở thành đề tài nóng được bàn tán xôn xao trên các diễn đàn mạng xã hội.

Theo như phản ánh của không ít các phụ huynh mà phóng viên Pháp Luật Việt Nam đã tiếp xúc làm việc, tiếp nhận thông tin, từ những danh sách các khoản thu đó có thể hiểu được sự bức xúc của các phụ huynh. Theo như chia sẻ của một phụ huynh xin được giấu tên có con em theo học tại trường THPT Cầu Giấy, vị huynh này vô cùng bức xúc trước những khoản thu được đưa ra từ phía Ban đại diện phụ huynh của lớp.

Qua đó, phụ huynh này cũng đã có ý kiến, quan điểm rõ ràng trong cuộc họp về tính minh bạch của các khoản thu này, đồng thời yêu cầu Ban Đại diện cha mẹ học sinh của lớp công khai bản dự trù kinh phí thu chi cho năm học cùng như yêu cầu công khai, minh bạch các khoản thu. Tuy nhiên, yêu cầu của phụ huynh này bị bỏ ngỏ.

Nội dung đơn kiến nghị, phản ánh của một phụ huynh có con em đang theo học tại trường THPT Cầu Giấy, Hà Nội.

Bức xúc cùng với quyết tâm làm rõ trách nhiệm của cơ sở giáo dục trong việc quản lý, cũng như có hay không việc nhà trường triển khai các khoản thu này, vị phụ huynh này đã có đơn phản ánh, kiến nghị gửi tới Ban giám hiệu nhà trường, Sở Giáo dục và Đào tạo TP Hà Nội, Thanh tra sở Giáo dục và Đào tạo cũng như các cơ quan báo chí yêu cầu xác minh, làm rõ trách nhiệm, xử lý sai phạm trong công tác thu chi tại nhà trường (nếu có).

Cũng theo chia sẻ, trình bày của vị phụ huynh này, quy trình công bố các khoản thu, việc thực hiện thu, công tác thảo luận liên quan đến các khoản thu cũng diễn ra một cách kỳ lạ, từ cuộc họp, cho đến các hội, nhóm cha mẹ học sinh cửa lớp.

Bên cạnh đó, các khoản thu được phía Ban đại diện cha mẹ học sinh hầu như tự quyết "buộc" các phụ huynh phải theo thông qua hình thức bình chọn, nhưng kết quả bình chọn thì lại không được rõ ràng chỉ với một thông báo "số đông đồng ý" trong khi đó, nhiều phụ huynh trong lớp còn chưa kịp đọc để biết hình thức biểu quyết như thế nào.

"Trong cuộc họp, sau khi các nội dung về công tác hoạt động của lớp trong năm học mới kết thúc thì có một phụ huynh gọi là trưởng Ban đại diện phụ huynh đứng lên thông báo luôn là mỗi phụ huynh nộp 2 triệu đồng tiền quỹ lớp. Nhiều phụ huynh ngồi bên dưới đã có phản ứng ngay và đặt ra câu hỏi, tiền quỹ lớp dùng đề làm những gì mà mỗi phụ huynh phải nộp đến 2 triệu, mà theo sỹ số của lớp là 52 bạn, tức là số tiền thu lên tới hơn 100 triệu đồng", vị phụ huynh bức xúc nói.

"Sau đó, cuộc họp chỉ xoay quanh vấn đề quỹ lớp, với tổng số tiền được nêu, nếu thu đủ sẽ lên đến hơn 100 triệu đồng, vậy số tiền đó để làm gì, thì vị đại diện Ban phụ huynh học sinh lại không trả lời được. Và câu chuyện chưa dừng lại ở đó, khi vấn đề quỹ lớp lại một lần nữa được đưa ra bàn tán xôn xao trên nhóm phụ huynh của lớp, khi vị đại diện cha mẹ học sinh đề xuất muốn thay điều hoà trong lớp, vấn đề này có người đồng ý, nhưng cũng có nhiều người không đồng ý", vị phụ huynh trình bày.

Phương thức bình chọn được Ban đại diện học sinh đưa ra thể hiện sự dân chủ, nhưng nhiều phụ huynh còn chưa năm được thì việc bình chọn đã bị khóa.

"Sau đó vị đại diện Ban phụ huynh học sinh bày ra phương án thể hiện sự dân chủ bằng cách mở bình chọn trên nhóm. Kỳ lạ là, có những phụ huynh còn chưa biết được hình thức bình chọn như thế nào thì ngày sau đó vị đại diện bạn phụ huynh kia đã có thông báo "số đông đồng ý" và việc lắp điều hoà được tiến hành, trong khi nhiều phụ huynh không nắm được".

"Không dừng lại ở đó, sau đó phía đại diện cha mẹ học sinh còn đề xuất việc mua tủ đựng điện thoại, riêng việc này nhiều phụ huynh nhất quyết đưa ra ý kiến không đồng ý, vì cho rằng việc trang bị tủ đựng điện thoại là không cần thiết. Trong khi đó, ngày 4/9 giáo viên chủ nhiệm đã đi xin được cho lớp 4 cái thùng tôn có khóa để điện thoại", vị phụ huynh bức xúc nói.

"Với việc thu về một khoản tiền không hề nhỏ, nên có bảng dự toán cho học kỳ này dùng số tiền hơn 100 triệu đã thu đó cho những mục gì, đến nay tôi cũng chưa thấy họ gửi những kế hoạch về sử dụng tiền quỹ đó như thế nào? Rồi lại mỗi lần cần thay hay mua cái gì Ban phụ huynh lại đưa bình chọn và không dân chủ như 2 lần vừa qua? rồi lại nhắn tin nói nhau trên nhóm? rồi trên danh nghĩa là chi cho những hoạt động của các con và mượn danh tinh thần tự nguyện để hợp thức hoá các khoản thu nằm ngoài quy định", vị phụ huynh đưa ra quan điểm.

"Điều chúng tôi muốn là Ban phụ huynh hãy rõ ràng trong việc thu quỹ, dù là 1 ý kiến khác thôi của phụ huynh là vị đại diện cha mẹ học sinh cũng phải lắng nghe và cân nhắc, nhưng tôi thấy Ban phụ huynh của lớp tôi không có được động thái ấy".

Những cuộc trao đổi đầy căng thẳng trong các hội nhóm các phụ huynh thể hiện quan điểm bức xúc của các phụ huynh trước những khoản chi.

Theo nội dung phản ánh của phụ huynh này, những mục như kinh phí mua sắm thiết bị máy móc, đồ dùng dạy học cho nhà trường, sửa chữa, nâng cấp, xây dựng công trình trường học đã không được phép thu thì tại sao phụ huynh chúng tôi lại phải đóng góp quỹ để mua sắm và sửa chữa những mục đó?

"Mà tôi thấy các khoản thu đó có đang phù hợp với chủ trương của Bộ, của Sở giáo dục, có đang đúng theo quy định hay không? các khoản thu này là từ ai ban hành? ai đưa ra? bản thân tôi đến giờ tôi đã đóng 2 triệu kia nhưng thực sự tôi vẫn không thấy thoải mái và tôi thấy rằng các phụ huynh khác họ cũng như tôi nhưng họ ngại va chạm nên họ cũng ậm ừ cho qua", vị phụ huynh bày tỏ.

Trên đây là chỉ một trong muôn vàn ý kiến, thắc mắc của các phụ huynh học sinh phải nộp những khoản tiền bị "ép" tự nguyện. Số tiền đó có thể không lớn đối với một gia đình có điều kiện, tuy nhiên đối với những gia đình khó khăn, cùng lúc có nhiều còn em đi học thì nó lại một gánh nặng vô cùng lớn. Và hơn hết, số tiền thu của một người sẽ khác, nhưng với hàng nghìn học sinh, thì số tiền ngoài "vùng kiểm soát" này có thể lên đến nhiều tỷ đồng.

Vậy, công tác thu chi số tiền không hề nhỏ này như thế nào, có đảm bảo tính công khai, minh bạch và hơn hết là những người trong cuộc, vai trò thật sự của Ban đại diện cha mẹ học sinh nằm ở đâu? những người đứng đầu các cơ sở đào tạo sẽ nói gì về vấn đề này, Pháp Luật Việt Nam sẽ tiếp tục đề cập trong nội dung bài viết "Ban đại diện cha mẹ học sinh: Đại diện cho quyền lợi học sinh hay cánh tay nối dài sản sinh các khoản thu ngoài quy định".