Cần khách quan đối với khoa học giảm tác hại thuốc lá

Tại các quốc gia này, Chính phủ khuyến khích người hút thuốc chuyển đổi hoàn toàn từ thuốc lá điếu sang các sản phẩm ít tác hại hơn. Hiện đã có hàng loạt cơ sở khoa học chứng minh hàm lượng của các chất gây hại có trong các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới - cụ thể là thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng (thuốc lá nung nóng) - là ít hơn so với thuốc lá điếu thông thường.

Bản chất của giải pháp giảm tác hại thuốc lá

Theo Viện Y tế và Chăm sóc Sức khỏe chất lượng cao Quốc gia của Anh (NICE), nguyên nhân gây ra ung thư đối với người hút thuốc lá bắt nguồn từ các phân tử trong khói được tạo ra từ quá trình đốt cháy thuốc lá. Theo đó, các chuyên gia đã nhấn mạnh tác hại của thuốc lá có thể được giảm thiểu bằng cách loại bỏ quá trình đốt cháy.

Bằng cách này, chúng ta có thể giảm quá trình sản sinh các chất hóa học gây hại, nhằm hạn chế phần nào tác hại đến sức khỏe cho chính người dùng và người xung quanh.

Sau hàng chục năm nghiên cứu, các sản phẩm giảm tác hại thuốc lá ra đời, điển hình là thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử. Những sản phẩm này tuy khác nhau nhưng đều có cùng cơ chế hoạt động, đó là chỉ làm nóng nhưng không đốt cháy để giải phóng nicotin.

Về mặt bản chất, các sản phẩm này vẫn là những sản phẩm có hại bởi có chứa nicotin là chất gây nghiện. Dù ủng hộ cho các sản phẩm giảm tác hại, nhưng các chuyên gia khẳng định không có sản phẩm thuốc lá nào là an toàn.

Các sản phẩm giảm tác hại chỉ là giải pháp thay thế dành cho những người đang hút thuốc lá điếu và sẽ còn tiếp tục hút thuốc. Đồng thời, các sản phẩm giảm tác hại thuốc lá không phải là những sản phẩm dùng để cai thuốc lá.

Mức độ gây hại trong khuôn khổ chấp nhận

Thực tế cho thấy, không có một sản phẩm phòng ngừa, chữa trị hoặc giảm tác hại nào là an toàn tuyệt đối. Đường ăn kiêng có thể hạn chế lượng đường tiêu thụ hỗ trợ giảm cân, nhưng các chuyên gia khuyến cáo cũng không nên lạm dụng trong ăn uống hàng ngày vì có thể gây đau đầu, đau bụng, buồn nôn, thậm chí ung thư (đối với đường aspartame).

Trong y học, các loại vaccine cũng gây ra một số tác dụng phụ và thậm chí có tai biến nghiêm trọng, đe dọa tính mạng ở một tỷ lệ nhất định. Trong các loại thuốc điều trị, ngành y tế cũng chấp nhận mức độ tác dụng phụ mà thuốc gây ra.

Điều này cho thấy không có sản phẩm an toàn tuyệt đối, mà mức độ gây hại cần được chấp nhận đến đâu, cũng như so sánh giữa lợi ích mà sản phẩm đem lại phải lớn hơn so với những tác dụng ngoại ý mà sản phẩm gây ra. Nguyên tắc này cũng được áp dụng tương tự đối với các sản phẩm giảm tác hại thuốc lá.

Giảm tác hại thuốc lá là lựa chọn mà cơ quan y tế các nước đã và đang thực thi nhằm ngăn chặn hành vi tiếp tục hút thuốc lá điếu, chuyển đổi sang các giải pháp ít tác hại hơn. Vì vậy, ngày càng nhiều tổ chức y tế của các quốc gia tham gia vào nghiên cứu khoa học và công bố kết quả đánh giá về các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới - bao gồm thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử.

Các chuyên gia y tế trong nước thì nhận định, cũng như không thể đạt mục tiêu “Zero Covid” trong cộng đồng, đối với cuộc chiến chống lại thuốc lá, không thể nào đạt được lý tưởng “Zero thuốc lá” trên toàn cầu. Do vậy, những sản phẩm giảm tác hại thuốc lá đang là giải pháp được Chính phủ các nước xem xét để làm công cụ thay thế dần cho thuốc lá điếu, bên cạnh hành động tuyên truyền cai bỏ thuốc lá.

Cụ thể, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã cho phép một sản phẩm thuốc lá làm nóng được kinh doanh với chỉ định “giảm thiểu phơi nhiễm”. Cơ quan này kết luận rằng: “Với những sở cứ khoa học có được tính đến thời điểm hiện tại, có thể thấy được rằng hệ thống làm nóng thuốc lá chỉ làm nóng nhưng không đốt cháy thuốc lá.

Điều này giúp giảm thiểu đáng kể sự hình thành các chất hóa học gây hại hoặc có tiềm năng gây hại. Ngoài ra, các nghiên cứu khoa học đã cho thấy việc chuyển đổi hoàn toàn từ thuốc lá điếu đốt cháy sang hệ thống làm nóng thuốc lá này giúp giảm thiểu đáng kể sự phơi nhiễm của cơ thể với các chất hóa học gây hại hoặc có tiềm năng gây hại”.

Gần đây, FDA cũng vừa công bố cho phép kinh doanh một sản phẩm thuốc lá điện tử hệ thống đóng (close system) sau khi đã qua kiểm nghiệm khoa học.

Ở một diễn biến khác, Cục Y tế Môi trường Nhật Bản thuộc Viện Y tế Công cộng Quốc gia Nhật Bản đã tiến hành một nghiên cứu so sánh nồng độ các chất hóa học trong khí hơi (aerosol) của một sản phẩm thuốc lá làm nóng và khói của thuốc lá điếu đốt cháy. Các tác giả của nghiên cứu đã kết luận rằng: “Nồng độ các hợp chất nguy hiểm trong khí hơi của sản phẩm thuốc lá làm nóng này thấp hơn nhiều so với trong khói của thuốc lá điếu đốt cháy”.

Cơ quan Y tế Công cộng Anh (PHE), do Bộ Y tế và Chăm sóc Xã hội Anh điều hành, cũng công bố một báo cáo thường xuyên về bằng chứng ủng hộ các sản phẩm thay thế thuốc lá. Bản đánh giá thứ tư được công bố vào tháng 2/2018 lần đầu tiên đề cập các thông tin về các sản phẩm thuốc lá làm nóng.

Cơ quan này phát hiện: “So với khói của thuốc lá điếu đốt cháy, các sản phẩm thuốc lá làm nóng có khả năng khiến người sử dụng và người không sử dụng phơi nhiễm ở mức độ thấp hơn với các hạt phân tử rắn và các hợp chất gây hại hoặc có tiềm năng gây hại”.

Cơ quan này cũng xác nhận vị trí của các sản phẩm thuốc lá làm nóng trên chuỗi nguy cơ và nhận định: “Bằng chứng hiện có cho thấy các sản phẩm thuốc lá làm nóng có thể ít gây hại hơn đáng kể so với thuốc lá điếu đốt cháy”. Đồng thời PHE cũng công bố hàm lượng các chất gây hại có trong thuốc lá điện tử thấp hơn từ 95 - 98% so với thuốc lá điếu đốt cháy thông thường.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các cơ quan y tế không công nhận toàn bộ ngành hàng thuốc lá điện tử hay thuốc lá nung nóng. Các nghiên cứu mà những tổ chức này công bố chỉ dành cho một số sản phẩm nhất định đã qua kiểm nghiệm nghiêm ngặt.

Điều này nhằm phân biệt giữa những sản phẩm đạt điều kiện tiêu chuẩn khoa học và những sản phẩm buôn lậu không rõ nguồn gốc xuất xứ, tiêu chuẩn chất lượng đang trôi nổi trên thị trường chợ đen.

Mặt khác, các chuyên gia y tế vẫn tiếp tục thực hiện những nghiên cứu khác xung quanh sản phẩm thuốc lá thế hệ mới nhằm cung cấp thông tin khoa học khách quan và ngày càng toàn diện đối với các sản phẩm này. Điều này nhằm tránh những đánh giá phiến diện vì đó cũng là những sản phẩm do các công ty thuốc lá sản xuất.