Các phương thức thu hồi nợ khi "kinh doanh dịch vụ đòi nợ" bị cấm

PV: Thưa Luật sư, Như tôi được biết với đa số phiếu tán thành, chiều 17/6 các Đại biểu Quốc hội đã bấm nút thông qua một số sửa đổi đối với Luật đầu tư, trong đó có việc cấm dịch vụ đòi nợ. Vậy Luật sư có thể cho biết ý kiến của mình về vấn đề này được không ạ?

Luật sư Nguyễn Trinh Đức- Công ty Luật TNHH IPIC: Trong quá trình hoạt động kinh doanh tất yếu phát sinh nợ nần. Trên thực tế, khi bị nợ đọng, Doanh nghiệp phải thực hiện các thủ tục qua Trọng tài, Tòa án và mất nhiều thời gian, chi phí cao. Chỉ thu được 36% các vụ xử, nếu tính trên tổng số vụ việc thì rất thấp, sau khi có bản án hiệu lực thì việc đôn đốc thi hành án cũng rất khó khăn…

Vì vậy, các cá nhân doanh nghiệp thường tìm đến dịch vụ thu hồi nợ vì tiện dụng và hiểu quả, chi phí thấp. Tuy nhiên, trong quá trình thu hồi nợ, trên thực tế hoạt động này bị lạm dụng, biến tướng, thậm chí mang màu sắc xã hội đen. Đa số các loại hình đòi nợ thuê đều không lành mạnh, phần lớn công ty đòi nợ thuê đều cấu kết với các băng nhóm xã hội đen, đối tượng hình sự để đi đòi nợ và có những hành vi như đánh đập, hành hung, khủng bố, thu giữu phá hoại tài sản trái pháp luật…

Những hành động này khiến mất trật tự an ninh - xã hội, góp phần gia tăng các hành vi tệ nạn, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của xã hội. Hoạt động của dịch vụ kinh doanh thu hồi nợ không những gây nghiêm trọng đến xã hội mà còn khiến nhân dân mất niềm tin đối với các cơ quan chức năng,…Do đó, việc cấm hình thức kinh doanh thu hồi nợ là hợp lí.

PV: Thưa Luật sư, vậy khi “kinh doanh dịch vụ đòi nợ” bị cấm thì việc thu hồi nợ được giải quyết theo những hình thức nào thưa Luật sư?

Luật sư Nguyễn Trinh Đức- Công ty Luật TNHH IPIC: Khi kinh doanh dịch vụ đòi nợ bị cấm đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp cá nhân sẽ không được kinh doanh dịch vụ này. Do đó, ngoài việc giải quyết qua phương thức tự thương lượng giữa các bên, việc thu hồi nợ được giải quyết theo ba hình thức sau:

• Giải quyết theo thủ tục Hòa giải;
• Giải quyết tại Trọng tài thương mại;
• Giải quyết tại Tòa án có thẩm quyền.

Về phương thức giải quyết tự thương lượng giữa các bên, đây là phương thức đơn giản nhất được hầu hết các cá nhân, doanh nghiệp biết đến. Nên sau đây tôi cũng sẽ chỉ tập trung vào ba hình thức giải quyết là: Giải quyết theo thủ tục Hòa giải, Giải quyết tại Trọng tài thương mại, Giải quyết tại Tòa án có thẩm quyền.

PV: Vâng, xin cảm ơn Luật sư. Vậy Luật sư có thể nói rõ hơn về thủ tục Hòa giải được không?

Luật sư Nguyễn Trinh Đức- Công ty Luật TNHH IPIC: Tùy thuộc vào đối tượng và tính chất của khoản nợ mà cá nhân doanh nghiệp có thể lựa chọn các phương thức giải quyết khác nhau để thu hồi nợ. Theo Khoản 1 Điều 3 Nghị định số 22/2017/NĐ-CP có quy định : “Hòa giải thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp thương mại do các bên thỏa thuận và được hòa giải viên thương mại làm trung gian hòa giải hỗ trợ giải quyết tranh chấp”.

Như vậy, Hòa giải là là phương thức giải quyết tranh chấp do các bên thỏa thuận và được hòa giải viên làm trung gian hòa giải hỗ trợ giải quyết tranh chấp. Nói cách khác hòa giải là quá trình các bên đàm phán với nhau về việc giải quyết tranh chấp với sự trợ giúp của một bên thứ ba độc lập (hoà giải viên).

Hòa giải khác với phương thức thương lượng ở sự có mặt của bên thứ ba (hòa giải viên) và cũng khác với phương thức Trọng tài, Tòa án ở chỗ, hòa giải viên không có quyền xét xử và ra phán quyết như Trọng tài viên hay Thẩm phán. Trong quá trình hòa giải, hòa giải viên chỉ dừng lại ở việc khuyến khích và trợ giúp các bên tìm ra một giải pháp mang tính thực tế mà tất cả các bên liên quan đều có thể chấp nhận sau khi xem xét, nghiên cứu những lợi ích và nhu cầu của họ.

PV: Vậy so với các phương thức giải quyết khác, phương thức giải quyết bằng hòa giải có những ưu điểm hạn chế nào thưa Luật sư?

Luật sư Nguyễn Trinh Đức- Công ty Luật TNHH IPIC: Phương thức giải quyết Hòa giải là phương thức được sử dụng rộng rãi do khi áp dụng phương thức hòa giải sẽ giữu được mối quan hệ giữa các bên vì phương thức hòa giải trên tinh thần hợp tác, tự nguyện thỏa thuận và tính xây dựng của cả bên chủ nợ và bên nợ được thể hiện. Do đó, trong quá trình giải quyết khoản nợ đảm bảo việc duy trì mối quan hệ giữa bên chủ nợ và bên nợ.

Phương thức hòa giải không giống theo như phương thức giải quyết tại Trọng tài hay Tòa án. Do trình tự thỏa thuận linh động, bên chủ nợ và bên nợ có thể đưa ra thỏa thuận trên tinh thần hợp tác của hai bên nên việc giải quyết theo phương thức thỏa thuận hòa giải diễn ra nhanh chóng.

Khi hòa giải tranh chấp, các bên phải tuân theo nguyên tắc hòa giải được quy định tại điều 4 Nghị định 22/2017/NĐ-CP : “Các thông tin liên quan đến vụ việc hòa giải phải được giữ bí mật”. Do đó, khi giải quyết theo phương thức hòa giải các bên phải tuân thủ nguyên tắc giữ bí mật các thông tin liên quan đến vụ việc hòa giải. Chính vì vậy, thu hồi nợ theo phương thức hòa giải luôn mang tính riêng tư, bí mật… So với phương thức giải quyết tại Tòa án và Trọng tài thương mại thì Hòa giải không phải tuân thủ một trình tự thủ tục phức tạp, có thể phải diễn ra tại nhiều cấp, do đó sẽ tiết kiệm chi phí và thời gian cho cả bên chủ nợ và bên nợ.

PV: Vậy còn giải quyết tại Trọng tài thương mại thì sao thưa Luật sư?

Luật sư Nguyễn Trinh Đức- Công ty Luật TNHH IPIC: Trọng tài thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp do các bên thỏa thuận và được tiến hành theo quy định của pháp luật về trọng tài thương mại. Tại trọng tài Việt Nam sẽ thực hiện theo quy định của pháp luật Việt Nam.

Khi giải quyết bằng phương thức Trọng tài thương mại, do theo nguyên tắc các bên được tự thỏa thuận nên hương thức trọng tài rất phù hợp cho doanh nghiệp về thời gian, chi phí và sự thoải mái. Doanh nghiệp được thỏa thuận về thời gian, địa điểm, trọng tài viên phù hợp, ngôn ngữ, luật giải quyết tranh chấp…Không những vậy, khi giải quyết bằng phương thức Trọng tài thì có tính thi hành cao do quá trình giải quyết tranh chấp trọng tài có một cấp xét xử.

Theo quy định tại khoản 5 điều 4 Luật trọng tài thương mại 2010 có quy định : “Phán quyết trọng tài là chung thẩm”. Điều đó đồng nghĩa với việc Hội đồng trọng tài khi đưa ra phán quyết thì phán quyết đó có hiệu lực thi hành ngay, các bên không được quyền kháng cáo lên Trọng tài cấp trên hoặc ra Tòa án. Tuy nhiên, các bên vẫn có quyền thách thức phán quyết của Trọng tài ra Tòa án, có quyền yêu cầu Hủy phán quyết của Trọng tài.

PV: Vâng, cảm ơn Luật sư. Vậy đối với việc giải quyết tại Tòa án có thẩm quyền thì sao thưa Luật sư?

Luật sư Nguyễn Trinh Đức- Công ty Luật TNHH IPIC: Phương thức giải quyết tại Tòa án là phương thức giải quyết tranh chấp tại cơ quan xét xử nhân danh quyền lực nhà nước được Tòa án thực hiện theo một trình tự, thủ tục nghiêm ngặt, chặt chẽ.

Khác với phương thức giải quyết Trọng tài, các bên sẽ không được lựa chọn ai sẽ là người giải quyết tranh chấp của mình. Đối với giải quyết bằng phương thức Tòa án, Tòa án sẽ hoàn toàn quyết định Hội đồng xét xử giải quyết tranh chấp.

Khi giải quyết theo phương thức này sẽ giải quyết thông qua hai cấp xét xử là Sơ thẩm và Phúc thẩm. Ví dụ: khi doanh nghiệp khởi kiện ra Tòa án nhân dân cấp huyện về việc giải quyết tranh chấp hợp đồng cho vay thì nếu như một trong hai bên không đồng ý với phán quyết của Tòa án nhân dân cấp huyện thì có thể kháng cáo lên Tòa án nhân dân cấp tỉnh là cấp xét xử Phúc thẩm.

Phán quyết của Tòa án phúc thẩm là phán quyết cuối cùng và có hiệu lực thi hành. Mặc dù các bên có quyền kháng cáo khi không đồng ý với Phán quyết của Tòa án, tuy nhiên các bên khi tham gia giải quyết tranh chấp bằng Tòa án sẽ tốn chi phí và thời gian vì phán quyết của Tòa án cấp Sơ thẩm thường bị kháng cáo, phải qua nhiều cấp xét xử dẫn đến việc ảnh hưởng đến quá trình sản xuất kinh doanh của các bên. Cũng chính vì đặc thù này mà thủ tục của Tòa án thiếu linh hoạt hơn do đã được pháp luật quy định từ trước...