Đó là nội dung dự thảo Nghị định quy định về quản lý và tổ chức lễ hội được Bộ VHTTDL nhấn mạnh tại Tờ trình 36/TTr- BVHTTDL ngày 8.2 do Bộ trưởng Nguyễn Ngọc Thiện ký trình Chính phủ về việc ban hành Nghị định.
Có xu hướng thương mại hóa trong lễ hội
Theo Bộ VHTTDL, trong những năm qua, công tác quản lý, tổ chức lễ hội trong cả nước đã có nhiều chuyển biến tích cực. Công tác an ninh trật tự đã được đảm bảo; các hành vi phản cảm, bạo lực dần được khắc phục; các tập tục không còn phù hợp dần được thay thế; hiện tượng đổi tiền lẻ, đặt tiền lễ không đúng quy định, khấn thuê, chèo kéo khách, rút quẻ thẻ đã giảm…
Bên cạnh đó, có những lễ hội chỉ chú trọng đầu tư hình thức, quy mô mà chưa đảm bảo về nội dung giá trị truyền thống; một số lễ hội còn duy trì tập tục bạo lực, phản cảm; công tác tuyên truyền về giá trị văn hóa truyền thống của lễ hội còn hạn chế; nếp sống văn minh của người tham gia lễ hội chưa được nâng cao; nhu cầu tham gia lễ hội của nhân dân ngày một tăng nhưng khuôn viên tổ chức thì chật hẹp, đã dẫn đến tình trạng chen lấn, xô đẩy; việc phân cấp quản lý lễ hội và di tích chưa thống nhất, có nhiều chủ thể cùng tham gia quản lý; xu hướng thương mại hoá, lợi dụng tổ chức lễ hội vì mục đích kinh tế, trục lợi cá nhân, làm giảm đi tính tôn nghiêm và nét đẹp văn hóa trong lễ hội.
Nhiều vấn đề cần được quy định về công tác quản lý hoạt động lễ hội hiện chưa được văn bản pháp luật điều chỉnh như việc phân loại và cách thức quản lý đối với các loại hình lễ hội; lễ hội văn hóa, lễ hội ngành nghề, lễ hội có nguồn gốc từ nước ngoài; chính sách về lễ hội; nguyên tắc tổ chức và việc thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội; trách nhiệm của các Bộ, ngành địa phương trong công tác tổ chức lễ hội; trách nhiệm của BTC và quyền lợi, trách nhiệm của người tham gia lễ hội…
Dự thảo Nghị định gồm 04 chương, 24 điều, gồm những nội dung cơ bản sau: Chính sách của Nhà nước về lễ hội, Về nguyên tắc tổ chức lễ hội ; Trách nhiệm của BTC lễ hội và quyền lợi, trách nhiệm của người tham gia lễ hội; Yêu cầu đăng ký đối với các lễ hội tổ chức lần đầu; Yêu cầu thông báo đối với các lễ hội tổ chức định kỳ; Tạm ngừng tổ chức lễ hội; Trách nhiệm quản lý nhà nước của các Bộ và UBND cấp tỉnh về tổ chức lễ hội.
Một số nội dung được nhấn mạnh như: tổ chức lễ hội nhằm giáo dục, định hướng con người hình thành các hành vi, thái độ, nhận thức cao đẹp; loại bỏ xu hướng chạy theo lợi ích vật chất, lòng tham và các lợi ích cá nhân. Tổ chức lễ hội phải đảm bảo trang trọng, thiết thực, hiệu quả. Không thực hiện các nghi lễ có tính bạo lực, phản cảm. Không lợi dụng tổ chức lễ hội nhằm mục đích trục lợi cá nhân, phục vụ lợi ích nhóm; không ép buộc tổ chức, cá nhân đóng góp kinh phí tổ chức lễ hội.
Tạm dừng nếu tổ chức lễ hội sai lệch giá trị di sản
Trách nhiệm của BTC lễ hội cũng được quy định rõ. Theo đó, BTC các lễ hội cần yêu cầu người cung ứng dịch vụ tại lễ hội phải niêm yết và bán đúng giá; không chèo kéo và ép giá; không bày bán hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, hàng không rõ nguồn gốc; không bày bán động vật quý hiếm, các thực phẩm không đảm bảo an toàn vệ sinh theo quy định của pháp luật. Quản lý và sử dụng nguồn thu từ hoạt động lễ hội hiệu quả, công khai minh bạch…
Người tham gia lễ hội phải có trách nhiệm chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật; nội quy thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội; ứng xử có văn hoá trong hoạt động lễ hội; trang phục lịch sự, phù hợp với thuần phong mỹ tục của dân tộc Việt Nam; không nói tục, chửi thề; thắp hương, đốt vàng mã đúng nơi quy định; không chen lấn, xô đẩy gây mất trật tự an ninh; giữ gìn vệ sinh môi trường; không thực hiện việc đổi tiền hưởng chênh lệch giá trong khu vực di tích, lễ hội và không tổ chức hoặc tham gia các hoạt động mê tín, dị đoan, cờ bạc…
Đáng lưu ý là nội dung “Tạm ngưng tổ chức lễ hội”. Theo Cục trưởng Cục Văn hóa cơ sở Ninh Thị Thu Hương, đây là một quy định hoàn toàn mới và sẽ có sức răn đe nặng khi triển khai trong thực tế. Theo đó, cơ quan có thẩm quyền tiếp nhận đăng ký hoặc thông báo yêu cầu bằng văn bản tạm ngừng tổ chức lễ hội trong các trường hợp: tổ chức lễ hội sai lệch nội dung giá trị di sản văn hóa của lễ hội; tổ chức lễ hội gây mất an ninh trật tự, an toàn xã hội; vi phạm các quy định về an toàn giao thông, bảo vệ môi trường gây hậu quả nghiêm trọng, cháy nổ, làm chết người; trường hợp do thiên tai, dịch bệnh có ảnh hưởng xấu đến đời sống xã hội ở địa phương; hoạt động phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm có nội dung bịa đặt về giá trị di sản, truyền thống của lễ hội gây hoang mang trong nhân dân.
Đây là những nội dung cơ bản của dự thảo Nghị định quy định về quản lý và tổ chức lễ hội đã được Bộ VHTTDL chủ trì, xây dựng trên cơ sở phối hợp với các cơ quan, tổ chức liên quan. Tại Tờ trình, Bộ VHTTDL đề nghị Chính phủ xem xét, quyết định ban hành Nghị định nhằm đưa hoạt động lễ hội trên địa bàn cả nước đi vào nề nếp.
