Bị can có thể đặt tiền để thay thế việc tạm giam không?

Bạn đọc Hoàng Nghĩa (An Giang) hỏi: Tôi đang bị khởi tố bị can để điều tra vì liên quan đến một vụ án hình sự. Tôi có thể đặt tiền để đảm bảo được không?

Đặt tiền để bảo đảm trong vụ án hình sự là gì?

Đặt tiền để bảo đảm là biện pháp thay thế biện pháp tạm giam, do cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng áp dụng để bảo đảm sự có mặt của bị can, bị cáo theo giấy triệu tập, đúng địa điểm, đúng thời gian quy định và không gây khó khăn, cản trở đến vụ án hình sự.

Theo Điều 122 của Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, thời hạn đặt tiền bảo đảm đối với tội phạm nghiêm trọng được quy định một cách cụ thể và linh hoạt.

Quy định này nhằm đảm bảo rằng quá trình điều tra, truy tố, và xét xử diễn ra một cách hiệu quả và nhanh chóng, đồng thời bảo vệ quyền lợi của bị can, bị cáo.

Bị can có thể đặt tiền để thay thế việc tạm giam không? (Hình minh họa)

Theo đó, thời hạn đặt tiền bảo đảm không được vượt quá thời hạn điều tra, truy tố hoặc xét xử theo quy định tại Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015.

Điều này đồng nghĩa với việc rằng khi một vụ án được mở, cơ quan điều tra và toà án có trách nhiệm hoàn thành các bước tiến trình một cách nhanh chóng để không làm ảnh hưởng đến quyền tự do và quyền lợi của bị can, bị cáo.

Một trong những điểm lưu ý trong quy định này là thời hạn đặt tiền đối với người bị kết án phạt tù. Nó chỉ định rằng thời hạn này không quá thời hạn kể từ khi tuyên án cho đến thời điểm người đó đi chấp hành án phạt tù. Điều này nhấn mạnh tới việc cần phải đảm bảo rằng quy trình pháp lý không kéo dài quá mức cần thiết và người bị kết án không bị chấp hành án phạt tù một cách trễ truyền thống.

Bên cạnh đó thì cũng cần lưu ý rằng, nếu bị can, bị cáo đã chấp hành đầy đủ các nghĩa vụ đã cam đoan, thì Viện kiểm sát và Tòa án có trách nhiệm trả lại số tiền đã đặt.

Điều này làm tăng tính công bằng và công lý trong quá trình xử lý vụ án, bảo vệ quyền lợi của người bị can, bị cáo, đồng thời hỗ trợ họ trong quá trình bảo vệ bản thân khỏi cáo buộc không có căn cứ.

Như vậy thì thời hạn đặt tiền bảo đảm đối với tội phạm nghiêm trọng không được quá thời hạn điều tra, truy tố hoặc xét xử theo quy định của pháp luật.

Quy định về mức đặt tiền bảo đảm đối với tội phạm nghiêm trọng

Theo quy định tại Điều 4 của Thông tư liên tịch số 06/2018/TTLT-BCA-BQP-BTC-VKSNDTC-TANDTC, mức đặt tiền bảo đảm đối với tội phạm nghiêm trọng được xác định một cách chi tiết và linh hoạt để đảm bảo tính công bằng và nhân quyền trong quá trình xử lý hình sự.

Cụ thể, cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, và Tòa án có thẩm quyền quyết định mức tiền mà bị can, bị cáo phải đặt để bảo đảm, với mức tối thiểu không dưới một trăm triệu đồng đối với tội phạm nghiêm trọng.

Quy định này không chỉ xác định mức tiền bảo đảm mà còn cho phép giảm mức đặt tiền nhất định trong trường hợp bị can, bị cáo thuộc một số đối tượng đặc biệt như thương binh, bệnh binh, những người được tặng danh hiệu cao quý như Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, Anh hùng lao động, Nhà giáo nhân dân, Thầy thuốc nhân dân, hoặc những người được tặng các danh hiệu, Huân chương, Huy chương kháng chiến, các danh hiệu Dũng sĩ trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Ngoài ra, nếu bị can, bị cáo là con đẻ, con nuôi hợp pháp của liệt sĩ, bà mẹ Việt Nam anh hùng, hoặc của gia đình được tặng bằng "Gia đình có công với nước" cũng là những trường hợp có thể được xem xét giảm mức đặt tiền bảo đảm.

Đặc biệt, quy định giảm mức đặt tiền bảo đảm không quá 50% (50 triệu đồng) trong các trường hợp nêu trên là một biện pháp linh hoạt và nhân đạo, nhằm đảm bảo rằng việc đặt tiền bảo đảm không gây áp lực quá mức cho những đối tượng đặc biệt này.

Đồng thời, quy định cũng tôn trọng đặc điểm độ tuổi và tình trạng sức khỏe của bị can, bị cáo, khi cho phép giảm mức đặt tiền nếu họ là người dưới 18 tuổi hoặc có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất. Giảm mức đặt tiền bảo đảm là một biện pháp tôn trọng quyền lợi và quyền tự do của bị can.

Điều này giúp người bị can không phải chịu áp lực tài chính quá mức, đặc biệt là khi họ thuộc vào nhóm đối tượng đặc biệt như thương binh, bệnh binh, người dưới 18 tuổi, hay những người có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất.

Việc giảm mức đặt tiền bảo đảm có thể được xem xét như một biện pháp quản lý rủi ro, giúp đối tượng đặc biệt không gặp phải tình trạng khó khăn về tài chính và đồng thời đảm bảo an toàn cho cộng đồng.

Những ý nghĩa trên đều nhấn mạnh vào việc xem xét mức đặt tiền bảo đảm theo cách linh hoạt và công bằng, nhằm đảm bảo rằng quy trình xử lý hình sự không chỉ là minh bạch và tích cực mà còn phản ánh tôn trọng đối với quyền lợi và tính nhân quyền của từng đối tượng cụ thể.

Nghĩa vụ của bị can, bị cáo khi đặt tiền để bảo đảm

Căn cứ tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi, nhân thân và tình trạng tài sản của bị can, bị cáo, Cơ quan Điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án có thể ra quyết định cho bị can, bị cáo hoặc người thân thích của họ đặt tiền để bảo đảm việc thự hiện nghĩa vụ của bị can, bị cáo nhằm thay thế cho biện pháp tạm giam. Tương tự như đối tượng biện pháp bảo lĩnh, các nghĩa vụ mà bị can, bị cáo được áp dụng biện pháp này phải bảo đảm thực hiện bao gồm:

- Có mặt theo giấy triệu tập, trừ trường hợp vì lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan;

- Không bỏ trốn hoặc tiếp tục phạm tội;

- Không mua chuộc, cưỡng ép, xúi giục người khác khai báo gian dối, cung cấp tài liệu sai sự thật; không tiêu hủy, giả mạo chứng cứ, tài liệu, đồ vật của vụ án, tẩu tán tài sản liên quan đến vụ án; không đe dọa, khống chế, trả thù người làm chứng, bị hại, người tố giác tội phạm và người thân thích của những người này.

Như vậy, đối chiếu câu hỏi của bạn, bạn đang là bị can trong vụ án hình sự nên bạn có quyền được đặt tiền để đảm bảo để tạm thời thay thế biện pháp tạm giam, tuy nhiên bạn phải chấp hành đầy đủ quy định của pháp luật về đặt tiền đảm bảo.