Bí ẩn ngàn năm về nơi an nghỉ của Đức Thánh Trần

Khu lăng mộ Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn trong Khu di tích lịch sử cấp Quốc gia đền Bảo Lộc (Nam Định).

Theo sử sách, Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn là con trai của An Sinh Vương Trần Liễu, cháu gọi vua Trần Thái Tông là chú. Vị Anh hùng dân tộc, thiên tài quân sự sinh năm 1226; mất ngày 20 tháng 8 năm Canh Tí (tức ngày 5/9/1300) tại Vạn Kiếp, Chí Linh, Hải Dương.

Sử chép là vậy. Tuy nhiên, trong Khu di tích lịch sử cấp quốc gia đền Bảo Lộc (TP Nam Định) hiện có lăng mộ của Đức Thánh Trần. Còn trong dân gian thì lưu truyền câu: “sinh Kiếp Bạc, thác Trần Thương, quê hương Bảo Lộc”- nghĩa là nơi Ngài thác (mất, chết) là ở địa danh Trần Thương. Lý Nhân, Hà Nam.

Chính bởi vậy, phần mộ thực của Hưng Đạo Vương nằm ở đâu vẫn mãi mãi là một bí ẩn...

Thác về Trần Thương?

Khu di tích lịch sử cấp Quốc gia đền Trần Thương (Lý Nhân, Hà Nam) gắn với thành ngữ trong dân gian "thác Trần Thương".

Về cuộc đời huyền thoại của Đức Thánh Trần, dân gian có câu: “sinh Kiếp Bạc, thác Trần Thương, quê hương Bảo Lộc”.

Có ý kiến diễn giải câu thành ngữ này như sau: Kiếp Bạc (TX Chí Linh, Hải Dương) nơi có Di tích lịch sử đền Kiếp Bạc thờ phụng Trần Hưng Đạo là nơi Ngài sinh ra, sinh sống chủ yếu. Địa danh Trần Thương (Lý Nhân, Hà Nam) nơi có Khu di tích Đền Trần Thương là nơi Ngài thác về, là nơi có phần mộ. Còn Bảo Lộc - Nam Định nơi có quần thể di tích đền Trần, đền Bảo Lộc là quê hương của Đức Thánh Trần.

Không ai biết câu thành ngữ trên xuất hiện và lưu truyền trong dân gian từ bao giờ nhưng nó là căn cứ chủ yếu cho những ý kiến ủng hộ giả thiết phần mộ Hưng Đạo Vương nằm ở Trần Thương (Lý Nhân, Hà Nam) nơi có Khu di tích lịch sử đền Trần Thương.

Chữ thác ở đây là chỉ lúc mất, cũng là phó thác, nghĩa là khi chết sẽ gửi về Trần Thương. Ngay từ lúc sinh thời, Trần Hưng Đạo đã gửi gắm sinh phần ở Trần Thương, chính vì vậy mà nhiều người cho rằng thác Trần Thương có nghĩa là ông để phần mộ ở đây. Dựa trên suy đoán này, một số nhà ngoại cảm hiện nay cũng cho rằng phần mộ Ngài là ở Trần Thương.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến trong đó có các nhà nghiên cứu cho rằng nói Trần Thương có phần mộ Trần Hưng Đạo thì khó thuyết phục bởi vì địa danh này không có sự liên quan mật thiết đến thân thế hay cuộc đời của Ngài.

Nếu theo quan niệm “lá rụng về cội” thì nơi được chọn để an táng Hưng Đạo Vương phải là ở Bảo Lộc (Nam Định) – quê hương nơi chôn rau cắt rốn của Ngài.

Cổng vào Khu di tích lịch sử cấp Quốc gia đặc biệt Đền Trần - Nam Định.

Thực tế ghi nhận Kiếp Bạc là nơi Hưng Đạo Vương sinh sống chủ yếu trong suốt cuộc đời. Còn Trần Thương là một kho lương thời chống Nguyên, sau khi Ngài mất thì nhân dân lập đền thờ trên đó. Bảo Lộc là thái ấp của An sinh Vương Trần Liễu (cha Ngài) và tương truyền Ngài sinh ra tại đây, khi mất phần mộ của Ngài cũng được đưa về vùng đất thang mộc này. Hiện nay trong Khu di tích đền Bảo Lộc có lăng mộ Đức Thánh Trần để nhân dân thắp hương tưởng nhớ.

Chính sử nói về việc này ra sao?

Trong Đại Việt sử ký toàn thư của Ngô Sĩ Liên có ghi chép về việc mai táng Hưng Đạo Vương. Theo đó: “Khi sắp mất, ông dặn con rằng: Ta chết thì phải hỏa táng, lấy vật tròn đựng xương, bí mật chôn trong vườn An Lạc, rồi san đất và trồng cây như cũ, để người đời không biết chỗ nào, lại phải làm cho mau”.

Sử thần Ngô Sĩ Liên chép đến đây có bình phẩm: “Quốc Tuấn giữ Lạng Giang, người Nguyên hai lần vào cướp, ông liên tiếp đánh bại chúng, sợ sau này có thể xảy ra tai họa đào mả chăng. Ông lo nghĩ tới việc sau khi mất lại như thế đấy”.

Trong lời dặn của Trần Hưng Đạo cũng như ghi chép của sử thần Ngô Sĩ Liên không một dòng ghi chú cụ thể xem địa danh vườn An Lạc nằm ở địa phương nào? Bởi vậy, vườn An Lạc mà Trần Hưng Đạo tâm nguyện gửi sinh phần là ở đâu vẫn đang gây ra nhiều tranh luận, suy đoán khác nhau.

Đền Kiếp Bạc (Chí Minh, Hải Dương) - Di tích lịch sử cấp Quốc gia.

Có người nói, An Lạc tức là tên ấp An Lạc vốn là đất “thang mộc” của An Sinh Vương Trần Liễu (thân phụ Trần Hưng Đạo) ở phủ Thiên Trường (Nam Định). Lại có ý kiến cho rằng, An Lạc là một quả đồi nằm gần khu vực đền Kiếp Bạc (Chí Linh, Hải Dương). Rồi có ý kiến khác nghiêng về câu thành ngữ dân gian “thác Trần Thương” thì cho rằng An Lạc phải là một nơi có liên hệ với vùng kho lương Trần Thương ở Lý Nhân (Nam Hà).

Tương truyền, khi tổ chức an táng Hưng Đạo Đại Vương, đã có nhiều cỗ xe chở quan tài trang hoàng giống hệt nhau xuất phát từ Kiếp Bạc tỏa đi các hướng. Đến ngay cả những người thực hiện an táng cũng không một ai biết xe tang nào chở quan tài chứa thi hài của Hưng Đạo Đại Vương.

Tưởng nhớ công lao của Ngài, vào dịp 20/8 âm lịch hàng năm, khắp các ngôi đền thờ Đức Thánh Trần trên đất nước ta đều tổ chức lễ hội, lễ giỗ để nhân dân thắp hương tri ân, tưởng nhớ Ngài.

Suốt gần một ngàn năm qua, câu hỏi lăng mộ thực của Hưng Đạo Đại Vương ở đâu vẫn mãi là một bí ẩn.