Bánh ngọt Wagashi - Đỉnh cao của ẩm thực Nhật Bản

Đất nước ở Đông Á vốn nổi tiếng với nền văn hóa đậm bản sắc, chuẩn mực và tinh tế. Từ trà đạo, kịch Nô cho đến kĩ nữ geisha đều là những đại diện đáng tự hào cho xứ sở Phù Tang. Ngoài ra còn có một niềm tự hào khác, một món ăn “nổi tiếng” trong giới ẩm thực, có thể sánh vai cùng sushi và trà đạo, đó là bánh ngọt Wagashi (hòa quả tử). Nó không chỉ thơm ngon từ hương vị mà còn làm nức lòng người thưởng thức bởi vẻ đẹp tinh xảo và điêu luyện, biến hóa trên từng mẩu bánh.

Không chỉ là món ăn mà còn là nghệ thuật tinh tế

Wagashi là một loại bánh ngọt truyền thống của Nhật Bản, thường được phục vụ cùng với trà. Tên gọi “Wagashi” để chỉ các loại đồ ngọt được trình bày đẹp mắt, mang tính thẩm mĩ cao chứ không đơn thuần là ngon miệng. Người dân xứ Phù Tang vốn có quan niệm mĩ học rất sâu sắc, do đó cái đẹp trở thành chuẩn mực hàng đầu trong từng lĩnh vực của đời sống.

Người Nhật sử dụng trái cây và hạt như những chất tạo ngọt, thêm hương vị cho các loại ngũ cốc dinh dưỡng như gạo, kê và ngũ cốc. Wagashi đã ra đời từ thời Yayoi (300 TCN – 300) khi đời sống con người còn ở thuở khai nguyên, Wagashi đã ra đời ở Nhật như một thiêng phẩm dùng để tế thần. Ở thời đại này, những chiếc bánh Wagashi chỉ đơn giản là những mẩu bánh thô nhân quả hạt, không có gì quá đặc biệt.

Cho đến thời kì Nara (thế kỉ thứ 8), loại bánh này bị ảnh hưởng các thành phần từ Trung Hoa và phong cách Phật giáo và mới bắt đầu bước vào thời kỳ thịnh vượng và phát triển mạnh mẽ. Mãi cho đến thời kì Edo (thế kỉ 17 – 19), chính sách ngoại giao mở cửa đã làm cho món bánh này được phương Tây biết đến nhiều hơn. Wagashi mới đạt đến độ “chín” thực sự và chính thức trở thành một nét nghệ thuật đặc sắc trong đỉnh cao ẩm thực Nhật Bản.

Wagashi trở thành biểu tượng món ngon của xứ sở hoa anh đào và chỉ dành riêng cho giới thượng lưu hay những bậc quý tốc giàu có, chức quyền trong xã hội. Đây được xem là món ăn tráng miệng không thể thiếu sau các bữa ăn cùng với tiệc trà, những người được thưởng thức bánh ngọt Nhật Bản Wagashi đều cho thấy được sự cao sang, quý phái, đẳng cấp so với người khác.

Nối dòng lịch sử, bánh ngọt Wagashi vẫn trường tồn theo thời gian và giữ được hương vị thanh khiết truyền thống đặc trưng. Chỉ đến khi Nhật Bản bước vào những năm 1900 thời Minh, giao thương mở cửa, Á Âu giao hòa thì Wagashi mới bắt đầu có những thay đổi để phù hợp hơn với bạn bè năm châu.

Wagashi có tên Tiếng Hán là “Hòa Quả Tử”, tức là vẻ đẹp của tự nhiên. Do đó mỗi chiếc Wagashi đều được ví như một tiểu vũ trụ tổng hòa những yếu tố tươi đẹp trong đất trời: Bột bánh thường được nhuộm màu theo các mùa trong năm, hình dạng bánh đa dạng tương ứng với các hình ảnh thiên nhiên (hoa anh đào, hoa mơ, lá phong, bông tuyết,…) và đặc biệt là nhân bánh từ đậu đỏ tượng trưng cho con người đứng ở trung tâm. Với ý nghĩa triết học phương Đông sâu sắc ẩn trong từng món ăn nhỏ bé, Wagashi trở thành một nghệ thuật ẩm thực đặc trưng và đáng tự hào của người Nhật.

Nếu xét về phương diện của món bánh ngọt thì Wagashi đã vượt qua mọi khuôn khổ của một thực phẩm thông thường, nó không chỉ làm cho thực khách cảm nhận được vị ngon mà còn kích thích cả khứu giác, thị giác và xúc giác. Bánh ngọt Nhật Bản Wagashi sau khi qua bàn tay tuyệt tác tài hoa của các nghệ nhân làm bánh lành nghề sẽ cho ra hàng trăm mẫu bánh có hình dạng và vẻ đẹp phong phú từ hoa lá, họa tiết cho đến các biểu tượng manga, nhân vật hoạt hình được yêu thích.

Rất nhiều loại Wagashi

Có rất nhiều thành phần trong món bánh này. Wagashi quan trọng nhất là đậu (azuki) đỏ hay trắng. Kế đến là thạch (kanten) giàu chất xơ, chiết xuất từ rong biển để làm wagashi dạng thạch (yokan). Đặc biệt, một loại đường cổ xưa được sản xuất tại Nhật Bản (wasambonto) là một nguyên liệu quan trọng để làm nên hương vị độc đáo cho món bánh này.

Loại đường này trải qua giai đoạn tinh chế truyền thống đặc biệt để cho ra những hạt màu kem thật mịn, vị thanh thoát và mùi thơm của bơ và mật ong khá dễ chịu. Thông thường, wasambonto được sử dụng trong bánh "higashi" - loại wagashi khô. Ngoài ra, phần lớn nguyên liệu làm bánh đều được đánh giá là thanh khiết, sạch sẽ vì không có xuất xứ từ động vật (trừ nguyên liệu trứng).

Hầu hết các nguyên liệu làm wagashi đều thanh khiết, sạch sẽ, không có xuất xứ từ động vật (trừ nguyên liệu trứng) nên rất thích hợp cho người thèm ngọt nhưng bị cholesterol huyết cao. Ngoài ra, với thành phần chính là đậu đỏ, một loại thực phẩm giàu đạm, vitamin B1, B2, B6 cùng một số nguyên tố vi lượng, wagashi đúng là một thứ quà vặt vừa thơm ngon vừa giàu dinh dưỡng.

Thông thường, một thợ làm bánh phải mất 12 năm mới học thành nghề và trở thành nghệ nhân làm bánh Wagashi. Do đó, mỗi chiếc bánh là một tác phẩm nghệ thuật mang đầy tâm huyết của người nghệ nhân. Mỗi mùa là những loại Wagashi khác nhau, chỉ là những chú chim, hay chiếc lá, bông hoa nho nhỏ cũng có thể đánh thức cảm quan của người dùng về mùa màng, tiết trời xung quanh. Phong cảnh thiên nhiên và thậm chí, nền hội họa của Nhật Bản cũng có thể đưa vào wagashi để quảng bá cho người dùng.

Namagashi - bánh ẩm được làm thủ công, tạo hình bằng tay và sử dụng ngay trong ngày, loại wagashi này thể hiện rõ nét hình ảnh của thiên nhiên trên mỗi thành phẩm, thông qua bàn tay tài năng của người nghệ nhân. Mỗi mùa sẽ có những hình ảnh đặc trưng riêng: có thể là những bông hoa nở bung đầy sức sống vào mùa xuân, hay vẻ e ấp của nụ đào mới chớm vào mùa đông,… Do bánh có độ ẩm cao (trên 30%) nên người ta có thể tạo hình khá dễ dàng.

Yokan - bánh thạch là loại wagashi này đặc biệt làm từ bột đậu đỏ giã nhuyễn với đường, sau đó cô đặc trong khối thạch ‘kanten’. Loại bánh này có độ rắn đặc biệt hơn so với dạng thạch thông thường. Loại bánh yokan thanh mát này thường dùng cho những tháng hè nóng bức.

Monaka - bánh rán, thoạt nhìn ban đầu khá giống các loại bánh quy ngày nay. Cũng gần như thế, monaka thường có hình hoa anh đào hay cúc, gồm một lớp bột đậu đỏ kẹo giữa hai lớp bánh nếp nướng mỏng. Bật mí nhé, monaka và bánh dorayaki của mèo ú Doraemon cùng một loại đấy các bạn. Nhưng vỏ bánh dorayaki thì được làm từ bột mì, trứng, sữa khá giống phương Tây hơn.

Bánh Manju tròn trịa như bánh bao, làm từ bột mì hay bột khoai mỡ hấp với nhân bên trong vẫn là đậu đỏ. Vì cách làm đặc trưng nên manju thường được tạo hình thành những quả như anh đào, sơn trà khá đẹp mắt.

Thế nhưng, dù có hình thù khác nhau, tất cả chiếc bánh ngọt Wagashi đều có một điểm chung đó là hương vị thơm ngọt thanh khiết, dễ chịu, mềm tan nơi đầu lưỡi. Người ta còn bí mật truyền tay nhau rằng bí quyết của vị ngọt thanh khiết đó chính là nhờ một loại đường mía truyền thống được sản xuất tại Nhật Bản có tên gọi wasambonto. Loại đường này được trải qua quá trình tinh chế công phu và cho ra những hạt màu kem cực mịn có vị thơm ngọt thanh tao của bơ và mật ong trộn lẫn.

Được biết, trà đạo - phong tục truyền thống nổi tiếng của Nhật bản sẽ kém hoàn hảo nếu thiếu Wagashi. Wagashi đã được đưa vào trong các buổi trà đạo từ thế kỉ 16. Dư vị ngọt ngào mà thanh thoát của bánh sẽ làm tan đi vị chát nhưng vẫn không làm mất đi tinh chất thơm ngon của trà xanh. Loại wagashi thường được dùng là namagashi, có vị ngọt khá đậm.

Ngày nay, Wagashi vẫn là một trong những loại bánh đẳng cấp nhất, được dùng trong các bữa tiệc sang trọng, các buổi tiệc trà và phần lớn để dùng làm quà biếu trong dịp trọng đại. Giá của mỗi chiếc Wagashi rất đắt. Một hộp bánh nhỏ tầm 6 chiếc có giá khoảng 3.000 yên (gần 600.000 đồng).