Từ lâu, bánh cáy làng Nguyễn (xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng) đã trở thành đặc sản nổi tiếng của quê hương Thái Bình. Bánh cáy, chính là sự hòa quyện của các nguyên liệu như: gạo nếp, lạc, vừng, gấc, mỡ lợn, vỏ quýt,…mang tới hương vị ẩm thực thơm ngon, bình dị, đậm đà bản sắc văn hóa của dân tộc.
Theo sử sách ghi lại: Bà Nguyễn Thị Tần (đời thứ 6 tộc Nguyễn Công, làng Nguyên Xá, phủ Tiên Hưng, trấn Sơn Nam Hạ, nay thuộc xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng) là người đã kết hợp nguyên liệu sẵn có từ quê hương như: gạo, vừng, đường, gừng, quả dành dành làm nên gọi là “bánh ngũ vị”. Sau khi đem tiến Hiển Tông được vua khen ngon và đặt tên là “bánh cáy”.
 |
| Ăn bánh cáy, uống nước trà, đậm đà hương vị quê |
Để làm nên những chiếc bánh thơm ngon, nguyên liệu chính cần có như: gạo nếp cái hoa vàng, lạc, vừng, gấc, gừng, vỏ quýt, đường nha, mỡ lợn, nước quả dành dành.
Đầu tiên, gạo nếp cái hoa vàng được chia thành 2 phần, một phần đem rang tạo thành hoa, phần còn lại đem ngâm nước trộn với gấc hoặc dành dành nấu thành xôi. Sau đó, xôi được giã thành bánh dày để nguội rồi thái mỏng, đem phơi khô, bảo quản. Lạc, vừng được rang chín, giã nhẹ, bỏ vỏ. Gừng rửa sạch, cạo vỏ, nghiền nhỏ. Cùi dừa thái nhỏ, ướp đường thành mứt.
Sau khi các nguyên liệu được chuẩn bị xong, bắc chảo lớn lên bếp, cho đường mạch nha vào chảo đun sôi, đổ thêm gừng rồi khiêng chảo ra khỏi bếp. Các nguyên liệu lần lượt được cho vào chảo, trộn đều để tạo sự kết dính. Tiếp đến, cho nguyên liệu đã trộn vào khuôn được rắc sẵn vừng, lạc, dùng con lăn để ép bánh thành khổ chắc chắn, sau cùng cắt từng miếng cho vào bao bì để hoàn thiện sản phẩm.
 |
| Nguyên liệu làm bánh cáy được cho vào khuôn lớn để ép, sau đó cắt thành những chiếc bánh nhỏ |
Kế thừa và phát huy những giá trị truyền thống của làng, được người tiêu dùng đón nhận và yêu thích sản phẩm, ông Trần Văn Đức – Chủ cơ sở sản xuất bánh kẹo Thiên Đức chia sẻ: 30 năm quan cơ sở không ngừng cải tiến về mẫu mã, chất lượng sản phẩm. Riêng với bánh Cáy, một đặc sản ẩm thực của quê hương Thái Bình đã được cơ sở sản xuất Thiên Đức duy trì, phát triển thành một thương hiệu mạnh.
“Chúng tôi có 81 loại bánh kẹo, trong đó có 5 loại bánh kẹo (bánh cáy, kẹo lạc, kẹo vừng, kẹo dồi, chè lam) đạt chuẩn OCOP. Chúng tôi đã sản xuất và gia công nhiều loại bánh kẹo đặc sản theo đặc trưng vùng miền trên cả nước. Hiện tại, các sản phẩm của chúng tôi đang được phân phối rộng khắp 64 tỉnh thành và sắp tới sẽ định hướng xuất khẩu sang sang Lào, Campuchia và Trung Quốc...” Ông Trần Văn Đức cho hay.
Năm 2020, xưởng chế biến thực phẩm bánh cáy Thiên Đức vinh dự là đơn vị đầu tiên của tỉnh Thái Bình tham gia OCOP đạt hạng 4 sao, năm 2022 đạt thương hiệu vàng nông nghiệp Việt Nam.
 |
| Bánh cay được bán trong nước và xuất khẩu |
Trao đổi với PV, ông Nguyễn Bình Mạnh – Phó Chủ tịch UBND xã Nguyên Xá (huyện Đông Hưng) cho biết, làng nghề sản xuất bánh cáy đã có từ rất lâu đời, đến nay vẫn được bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống. Tất cả các hộ dân tham gia kinh doanh sản xuất các loại bánh kẹo trên địa bàn xã đều tuân thủ các quy định về ATVSTP và PCCC. Có làng nghề nên thu hút hàng trăm lao động tham gia, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho bà con địa phương.
"Nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho bà con phát triển làng nghề, chính quyền địa phương đã hỗ người dân tiếp cận với nguồn vốn ưu đãi để tăng cường sản xuất. Kèm theo đó chúng tôi đã phối, kết hợp với các cơ quan chức năng đảm bảo việc tuân thủ pháp luật với những hàng hóa, sản phẩm được sản xuất trong làng nghề", ông Mạnh cho biết thêm.
Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, làng Nguyễn ngày nay vẫn giữ nguyên được nét văn hóa, thương hiệu của một làng nghề truyền thống, không bị mai một bởi thời gian. Nhiều hộ dân đã mạnh dạn đầu tư máy móc, nhà xưởng hiện đại để tạo nên sản phẩm bánh cáy mang hương vị đặc trưng, chất chứa chân tình của người dân làng Nguyễn.
