Bán lại nhà ở xã hội: Lo ngại gánh nặng tài chính và nguy cơ trục lợi

Trong văn bản góp ý cho dự thảo sửa đổi Nghị định 100/2024 mới đây, Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) đã nêu quan điểm liên quan đến quy định bán lại nhà ở xã hội.

Theo quy định hiện hành, trường hợp bán lại nhà ở xã hội riêng lẻ sau thời hạn 5 năm, người bán phải nộp 50% tiền sử dụng đất, căn cứ theo bảng giá đất do UBND cấp tỉnh ban hành tại thời điểm giao dịch.

Quy định này nhằm thu hồi một phần giá trị đất mà trước đó người mua đã được miễn khi tiếp cận chính sách nhà ở xã hội.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy bảng giá đất liên tục được điều chỉnh theo hướng tiệm cận giá thị trường. Điều đó khiến khoản tiền phải nộp ngày càng tăng, tạo gánh nặng tài chính lớn cho người dân khi có nhu cầu chuyển nhượng.

Theo HoREA, tỷ lệ 50% là quá cao, khiến việc bán lại nhà ở xã hội trở nên khó khăn. Hiệp hội đề xuất giảm xuống còn 20% để vừa tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, vừa duy trì tính ưu đãi của chính sách nhà ở dành cho nhóm thu nhập thấp.

Đề xuất tỷ lệ nộp tiền sử dụng đất khi bán lại nhà ở xã hội từ mức 50% xuống còn 20%.

Để củng cố quan điểm này, HoREA viện dẫn quy định của Bộ Tài chính, trong đó áp dụng mức thu 30% tiền sử dụng đất khi chuyển đổi mục đích sử dụng từ đất nông nghiệp sang đất ở.

Vì vậy, việc áp dụng mức 20% đối với trường hợp bán lại nhà ở xã hội được cho là hợp lý hơn, bởi người mua đã được miễn tiền sử dụng đất một lần khi mua nhà.

Tỷ lệ này vẫn giúp Nhà nước thu lại một phần chi phí, trong khi không làm mất đi ý nghĩa an sinh của chính sách.

Dù vậy, cũng có những ý kiến lo ngại rằng nếu giảm quá mạnh, nguồn thu ngân sách địa phương sẽ bị ảnh hưởng, đồng thời phát sinh nguy cơ một số đối tượng lợi dụng chính sách để kiếm lời, đi ngược lại mục tiêu an cư ban đầu.

Theo Luật Nhà ở 2023 và Nghị định 100/2024, quy định về bán lại nhà ở xã hội sau 5 năm có sự phân biệt rõ ràng: với căn hộ chung cư, người bán không phải nộp tiền sử dụng đất; còn đối với nhà ở xã hội riêng lẻ, nghĩa vụ tài chính là 50% tiền sử dụng đất theo quy định hiện hành.

Đối tượng được phép mua nhà ở xã hội hiện gồm người thu nhập thấp; công nhân, viên chức, lực lượng vũ trang; người có công; hộ dân bị giải tỏa nhưng chưa được bố trí tái định cư; cùng một số nhóm đặc thù khác như sinh viên, người trả lại nhà công vụ.

Về điều kiện thu nhập, quy định hiện hành yêu cầu người mua không thuộc diện nộp thuế thu nhập cá nhân thường xuyên hoặc có thu nhập bình quân dưới mức trần do Chính phủ ban hành, cụ thể là 15 triệu đồng/tháng đối với cá nhân và 30 triệu đồng/tháng đối với vợ chồng.