Từ một chàng sinh viên với bao ước vọng, hoài bão đã bỏ lại sau lưng giảng đường còn dang dở, về quê tự tạo cho mình một trường phái tranh mới. Đó là nghệ nhân Nguyễn Văn Viện – người được coi là “ông tổ” nghề tranh ghép gỗ ở thôn Khúc Toại, xã Khúc Xuyên, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh.
Cái duyên với tranh ghép gỗ
Nghe nói đến dòng tranh ghép gỗ đã lâu, nhưng bây giờ chúng tôi mới có dịp về mảnh đất Kinh Bắc ghé thăm nhà nghệ nhân Nguyễn Văn Viện người được coi là “ông tổ” dòng tranh ghép gỗ.
Sau một khoảng thời gian hỏi thăm đường chúng tôi cũng đã tìm đến được gia đình nghệ nhân. Ngôi nhà 3 tầng mang tên cơ sở sản xuất Sơn Đông, nằm trong ngõ nhỏ ở khu vực ngoại thành của thành phố Bắc Ninh.
Được giới trong nghề đặt cho cái tên “ông tổ” nghề tranh ghép gỗ, nhưng khi gặp gỡ trực tiếp mới biết nghệ nhân còn quá trẻ với tên gọi như vậy.
Được ngắm nhìn tận mắt những bức tranh ghép gỗ tinh xảo, đầy nghệ thuật do bàn tay khéo léo của nghệ nhân, được đặt bày trong gian nhà thì không ai có thể phủ nhận.
Xung quanh là những tác phẩm nghệ thuật tranh ghép gỗ được hoàn thiện được đặt tại nhà trưng bán , anh Viện chia sẻ:“ Đây chỉ là không gian trưng bày sản phẩm của gia đình còn cơ sở chính được đặt ở xã bên cách chừng 3km. Do không có diện tích để mở rộng sản xuất nên tôi chuyển cơ sở sang bên đó”.
 |
| Bức tranh bát mã là một trong những bức anh Viện tâm đắc nhất. |
Sinh ra và lớn lên ở làng Khúc Toại hay còn được gọi với cái tên là làng Chọi, là một trong những làng nghề đồ gỗ mĩ nghệ được hình thành và phát triển từ hàng trăm năm nay nên anh Viện đã nhanh chóng được thừa hưởng kinh nghiệm cũng như những kĩ năng làm nghề cơ bản từ cha ông để lại.
Năm 1976, anh theo học trường cao đẳng Mỹ Thuật Yết Kiêu được một thời gian ngắn khoảng 2-3 tháng nhưng do điều kiện gia đình không cho phép nên anh đành phải ngậm ngùi chia tay với giảng đường nghệ thuật.
Anh tâm sự: “Trở về quê nhà mình đem theo nhiều nuối tiếc và cả bao niềm trăn trở khi đối diện với thực tế đầy khó khăn của cuộc sống. Làm nghề gì để lo cho đời sống của gia đình? Lập nghiệp phải bắt đầu từ đâu, liệu có nên tiếp tục theo nghề mộc của gia đình".
Anh Viện kể: "Tình cờ vào một buổi chiều cuối thu năm 1986, khi đang ngồi chơi trên cây cầu Chọi bên dòng sông Ngũ Huyện Khê nhìn những gốc rễ cây sù xì trôi dạt, anh liền vớt về với ý định gọt chơi, rồi sau đó không hiểu sao lại nảy ra ý tưởng mày mỏ, cắt tỉa để tạo ra những bức tranh ghép gỗ đầu tiên".
Anh Viện tâm sự: “ Vào thời điểm đó, gốc rễ của cây gỗ rất sẵn có mà thường bị bỏ đi một cách lãng phí. Tôi tận dụng gốc cây vì nó cứng, có nhiều màu sắc mà đặc biệt là những gỗ thừa không sử dụng được nữa để làm rất thuận tiện".
Thời gian đầu khi mới bắt tay vào làm anh và những người thân trong gia đình phải cất công đi nhặt tìm những gốc rễ bỏ đi, trôi dạt trên sông nước, thậm chí phải cho thuê người đi đào gốc rễ còn sót lại ở dưới đất lên để làm nguyên liệu thô.
Một mình đi mở con đường mới, cho đến giờ anh cũng không thể nhớ hết những gian truân của ngày đầu lập nghiệp ấy. "Hồi đó, chưa có điện, máy móc như bây giờ nên cái gì cũng phải làm thủ công hết, nhiều đêm nằm suy nghĩ về cái nghề mà mình lựa chon không biết là đúng hay sai nữa, công việc vất vả, mệt nhọc quá nhưng với niềm tin yêu vào nghề nên mình cũng cố gắng vượt qua khó khăn để tạo nên một cái gì đó mới mẻ cho quê hương…”.
Từ chàng sinh viên nghèo đến Giám đốc của một doanh nghiệp đồ gỗ
Xuất phát từ niềm đam mê nghệ thuật cũng như mang sẵn trong mình chất của một nghệ sĩ nên anh Viện đã tạo ra được những bức tranh đầy tính nghệ thuật, tuy nhiên vào thời điểm đó người chơi tranh rất ít. Vì vậy những sản phẩm anh làm ra chủ yếu là tặng, biếu cho bạn bè.
 |
| Nghệ nhân Viện bên bức tranh lễ hội dân gian thời xưa |
Năm 2003, anh bắt đầu mở xưởng sản xuất tại nhà và xin giấy phép kinh doanh để chính thức đưa vào hoạt động .
Đến năm 2008, nhận thấy được thị hiếu của thị trường tiêu thụ, anh tiến hành mở rộng xưởng sản xuất và thay đổi hình thức kinh doanh từ một xưởng sản xuất đơn lẻ, anh đầu tư vốn để thành lập doanh nghiệp tư nhân với diện tích và quy mô lớn hơn.
Hiện nay, anh đang là Giám đốc của doanh nghiệp đồ gỗ mỹ nghệ Sơn Đông, ngoài việc sản xuất chủ yếu là tranh ghép gỗ nghệ thuật thì xưởng sản xuất của doanh nghiệp còn làm cả những đồ gỗ mỹ nghệ dân dụng như bàn ghế, tủ,… với đa dạng chủng loại và kích cỡ. Nhưng ghép tranh vẫn là hoạt động là chủ yếu của xưởng.
Tạo công ăn việc làm cho người dân địa phương.
Xưởng sản xuất chính của anh Viện nằm ở thôn Quả Cảm, xã Hòa Long ( TP Bắc Ninh) với diện tích rộng khoảng 800m2, trung bình mỗi ngày có từ 15-20 công nhân làm việc, vào thời gian cao điểm con số này có thể lên tới 30-40 người.
Anh Viện tâm sự: Tôi mở xưởng sản xuất ở đây cũng với mong muốn tạo được công ăn việc làm ổn định cho người dân trong thôn có đồng ra, đồng vào để chi tiêu, phát triển cuộc sống, đồng thời cũng là để giữ gìn và phát huy truyền thống quê hương,…
Được biết, hiện nay lương tháng trung bình mà mỗi người làm việc trong xưởng nhận được là từ 3-4 triệu đồng, ngoài ra những thợ chính, có tay nghề cao thì lương tháng có thể lên tới 6 triệu đồng.
 |
| Xưởng tạo việc làm cho các thanh niên địa phương |
Anh Viện cho biết thêm,để làm ra một bức tranh ghép gỗ mỹ thuật phải trải qua rất nhiều công đoạn: Từ chế biến gốc rễ (phải dùng các loại quý như đinh, lim, táu, sến…), phơi chế đưa vào cắt mẫu, chọn mẫu gỗ để ghép tranh, chà nạo, đánh bóng, phun sơn và đóng khung hoàn chỉnh. Bức tranh có hồn, chứa sắc thái biểu cảm, điều quan trọng nhất là chọn mầu sắc của gỗ phù hợp với chủ đề thể hiện bức tranh.
Đây chính là một trong những nét độc đáo và mới lạ của dòng tranh ghép gỗ nghệ thuật. Đến thời điểm hiện tại, xưởng sản xuất của gia đình anh Viện đang làm 2 loại tranh ghép gỗ cơ bản đó là: Tranh ghép gỗ chìm và tranh ghép gỗ nổi. Nội dung các bức tranh thường là phong cảnh quê hương, hoặc các điển tích lịch sử, còn tuỳ theo nhu cầu của khách hàng.
Hiện nay anh đang mở rộng mạng lưới thị trường tiêu thụ từ Nam ra Bắc và đã tạo được niềm tin đối với người tiêu dùng trong cả nước.
