50 năm sau vụ thảm sát Mỹ Lai, những người may mắn sống sót đã học cách quên đi quá khứ đau buồn để hướng tới những điều tốt đẹp, mở ra hướng đi mới cho quan hệ Việt - Mỹ.
5h30 sáng ngày 16/3/1968, đạn pháo rung chuyển khiến Pham Thanh Cong, 10 tuổi, bất ngờ tỉnh giấc. Vài giờ sau đó, 3 người lính Mỹ đã xuất hiện trước cửa nhà Cong, buộc mẹ và 5 anh chị em cậu phải chui xuống hầm tránh bom.
Một người lính sau đó đã châm lửa đốt căn nhà tranh của gia đình Cong, trong khi những người khác ném lựu đạn vào hầm. Được che chở bởi thi thể bị xé toạc của người mẹ và 4 anh chị em, Cong là người duy nhất may mắn sống sót.
 |
| Ông Pham Thanh Cong chỉ vào vết sẹo trên đầu do trúng mảnh đạn trong vụ thảm sát Mỹ Lai (Ảnh: AP) |
Đúng ngày này cách đây 50 năm, chỉ trong vòng từ 3 đến 4 giờ đồng hồ, các binh sĩ Mỹ thuộc đại đội Charlie đã giết hại 504 dân thường không vũ trang, trong đó phần lớn là phụ nữ, trẻ em và người già tại thôn Mỹ Lai, làng Sơn Mỹ, tỉnh Quảng Ngãi cùng một khu vực khác gần đó.
“Chúng tôi bắt đầu nghe thấy những tiếng gào thét và than khóc từ những người hàng xóm, theo sau đó là những tiếng nổ của pháo và súng đạn. Đột nhiên tiếng gào thét im bặt và mẹ tôi biết rằng những người lính Mỹ đã giết họ. Tôi đã được bảo vệ bằng da thịt và tóc của mẹ tôi, của các anh chị tôi”, ông Cong kể lại trong cuộc phỏng vấn với AP tuần này.
Sau khi bị bất tỉnh với những vết thương trên đầu và trên thân thể do những mảnh lựu đạn, Pham Thanh Cong được cứu sống vào buổi chiều hôm đó khi cha cậu tới nhặt xác người thân.
Vụ việc tai tiếng
Vụ thảm sát Mỹ Lai được xem là sự kiện tai tiếng nhất trong lịch sử quân sự Mỹ hiện đại, nhưng đây không phải vụ việc duy nhất trong cuộc chiến tranh của Mỹ tại Việt Nam.
Theo AP, hồ sơ của quân đội Mỹ, vốn được giữ kín suốt 3 thập niên, đã hé lộ 300 vụ việc khác mà cũng có thể được xem là tội ác chiến tranh. Vụ thảm sát xảy ra ở Mỹ Lai gây chú ý vì số thương vong quá lớn trong một ngày, cùng với đó là những bức ảnh và chi tiết ám ảnh được công bố trong cuộc điều tra cấp cao của Lục quân Mỹ.
 |
| Trung úy William L. Calley Jr. bị kết án sau vụ thảm sát Mỹ Lai (Ảnh: AP) |
Hai ngày trước cuộc thảm sát ở Mỹ Lai, một cái bẫy đã giết chết một trung sĩ, làm mù mắt một binh sĩ, và làm bị thương một số binh sĩ khác của đại đội tuần tra Charlie.
Theo lời khai của các binh sĩ trước ủy ban điều trần của Lục quân Mỹ, cuộc thảm sát được tiến hành nhanh chóng sau khi Trung úy William L. Calley Jr. dẫn đầu trung đội đầu tiên của đại đội Charlie tiến vào Mỹ Lai hôm 16/3. Một người đàn ông lớn tuổi sau đó bị đâm chết bằng lê, một người đàn ông khác bị ném xuống giếng và bị giết bằng một quả lựu đạn cầm tay. Phụ nữ và trẻ nhỏ bị dồn xuống mương và bị sát hại. Nhiều phụ nữ và trẻ em gái bị cưỡng hiếp tập thể.
“Họ lao tới với đôi mắt đẫm máu và bắn bất kỳ thứ gì dịch chuyển”, Hugh Thompson Jr., một phi công lái trực thăng yểm trợ nhiệm vụ ở Mỹ Lai, nhớ lại.
Ông Thompson cùng hai thành viên khác trong phi hành đoàn là những quân nhân hiếm hoi tích cực can thiệp để ngăn chặn vụ thảm sát ở Mỹ Lai. Họ đã kịp sơ tán một số người dân trước khi chính những người đồng đội của họ ra tay thảm sát. Thompson cũng là một trong số các quân nhân đã lên tiếng vạch trần sự thật và khiến công chúng chú ý tới vụ việc này.
Vào năm 1971, Trung úy Calley là người duy nhất bị buộc tội sau vụ thảm sát Mỹ Lai với cáo trạng giết hại 22 người. Ông Calley bị kết án chung thân nhưng chỉ thụ án 3 ngày do được Tổng thống Richard Nixon giảm án. Sau đó, ông bị quản thúc tại nhà 3 năm.
 |
| Ông Pham Thanh Cong chỉ vào vết sẹo trên đầu do trúng mảnh đạn trong vụ thảm sát Mỹ Lai (Ảnh: AP) |
Ký ức khó quên
Ông Calley vẫn luôn né tránh nói về vụ thảm sát Mỹ Lai. Trong một dịp ngoại lệ vào năm 2009, sau khi được bạn bè hối thúc, ông đã chia sẻ những ký ức về sự kiện này tại Câu lạc bộ Kiwanis ở Columbus, bang Georgia, gần căn cứ Fort Benning nơi ông bị xét xử.
“Không có ngày nào trôi qua mà tôi không cảm thấy ân hận về những gì xảy ra trong ngày hôm đó ở Mỹ Lai. Tôi cảm thấy ân hận cho những người Việt Nam bị sát hại và gia đình của họ, cho những binh sĩ Mỹ có liên quan và gia đình của họ. Tôi thấy rất hối hận”, ông Calley nói, đồng thời cho biết sai lầm của ông là nghe theo mệnh lệnh.
Theo AP, 50 năm sau vụ thảm sát và gần 43 năm sau khi Việt Nam giành chiến thắng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, nỗi hận thù giữa hai quốc gia đã qua đi. Việt Nam và Mỹ đã bình thường hóa quan hệ vào năm 1995, và Mỹ hiện là một trong những đối tác thương mại cũng như nhà đầu tư lớn nhất tại Việt Nam. Hợp tác về an ninh cũng tăng cường tới mức hồi đầu tháng này một tàu sân bay của Hải quân Mỹ đã có chuyến thăm đầu tiên tới Việt Nam kể từ khi chiến tranh kết thúc.
Pham Thanh Cong, cậu bé từng may mắn sống sót sau vụ thảm sát Mỹ Lai ngày nào, nói rằng ông không thể quên những ký ức đó nhưng sẵn sàng tha thứ cho những binh sĩ Mỹ để xây dựng mối quan hệ tốt đẹp hơn giữa hai quốc gia.
“Chúng tôi đã phải chịu đủ mất mát và đau thương từ chiến tranh rồi. Chúng tôi chỉ muốn các con cháu của chúng tôi sẽ không phải trải qua những điều đó. Chúng tôi khao khát hòa bình, chúng tôi muốn hòa bình mãi mãi”, ông Cong nói.
