Những món ăn nhất định phải thưởng thức khi đặt chân đến Hà Giang

Gỏi cá bỗng – món ăn khó cưỡng khi đến Hà Giang

Một trong những món ăn được nhiều khách du lịch thập phương tìm đến và thưởng thức khi đến Hà Giang là món gỏi cá bỗng.

Cá bỗng được biết đến là loài cá cùng họ với cá trắm cỏ và cá chép. Đây là loài cá có khả năng chịu nhiệt tốt, nhiệt độ giới hạn sống được trong nước từ 9 độ đến 30 độ C tùy theo mùa.

Cá bỗng là một loại cá thực phẩm, được nuôi trồng thủy sản hoặc làm cá cảnh.

Cá bỗng Hà Giang được nuôi nhiều trong ao cá của người dân tộc Tày, Dao… ở huyện Vị Xuyên, Bắc Quang, Quang Bình và được nuôi theo cách hoàn toàn tự nhiên.

Cùng với điều kiện khí hậu và nguồn nước tốt, nên cá bỗng Hà Giang có chất lượng cao hơn so với cá bỗng nuôi trên sông.

Cá Bỗng là loài cá được nuôi ở ao có nước suối tự nhiên chảy liên tục, loài cá này lớn rất chậm. (Ảnh: Phàn Họ)

Cá bỗng tự nhiên đến năm thứ 10 mới bắt đầu sinh sản, nhưng tỉ lệ sống sót cũng chỉ khoảng 30 – 40%. Vì vậy mà số lượng cá bỗng tự nhiên ngày càng ít đi, hiện cá bỗng đã được đưa vào trong Sách Đỏ Việt Nam, thuộc diện cần bảo vệ cấp độ V.

Ngày nay, cá bỗng được coi là một trong những đặc sản quý của Hà Giang, nhưng không phải ai cũng biết đến loại đặc sản này.

Đối với giới sành ăn thì cơ hội được thưởng thức cá bỗng Hà Giang là trải nghiệm không thể bỏ lỡ bởi có tiền cũng chưa chắc đã mua được.

Anh Phạm Đức Huỳnh (ở thôn Trung, xã Xuân Giang, huyện Quang Bình, tỉnh Hà Giang) cho biết, ao cá của gia đình anh có đàn cá bỗng có trọng lượng khoảng 3kg, song thực tế gia đình anh đã nuôi hơn 8 năm nay.

Loài cá này chủ yếu ăn cỏ, anh chỉ có ý định nuôi làm cảnh chứ không có ý định nuôi để bán, kể cả có bán tính ra cũng không có lãi vì thời gian nuôi loài cá này quá lâu.

Anh Hoàng Linh Đa, chủ nhà hàng Nà Nẻ, trung tâm xã Xuân Giang cho hay, khách hàng tìm đến quán của anh đa số muốn được thưởng thức món gỏi cá bỗng.

Thông thường, để được thưởng thức khách phải gọi điện đặt món trước ít nhất là 3 giờ, bởi đây là món ăn đòi hỏi tính cầu kỳ.

Gỏi cá Bỗng là một món ăn khá cầu kỳ và ngon miệng. (Ảnh: Phàn Họ).

Theo anh Đa, thịt cá bỗng có một đặc điểm khác hoàn toàn so với những loài cá khác là ít có mùi tanh, màu sắc thịt óng ánh, trong suốt.

Sau khi cá được lọc riêng thịt, người đầu bếp sẽ dùng giấy để gói miếng thịt đó cho đến khi miếng thịt được hút hết nước mới mang ra thái lát mỏng.

Gia vị sử dụng để làm món gỏi cá bao gồm: Lá tía tô, rau mùi tàu, quả chanh, lá ổi (cho vào với mục đích người ăn không bị đau bụng), giềng…Được thái lát, rã nhỏ trộn cùng thịt cá.

Ngoài chế biến món gỏi cá, anh Đa cũng chia sẻ thịt cá bỗng còn có thể chế biến thành các món: Đầu cá, vây cá nấu măng chua, đầu cá nấu tai chua, cá bỗng nướng, vảy cá bỗng rang…

Cháo ấu tẩu

Ấu tẩu mọc ở những vùng núi đá cao ở nước ta, đây là loài cây có nhiều ở vùng phía Bắc, đặc biệt là Hà Giang, Cao Bằng, Lạng Sơn…

Củ ấu tẩu được xếp vào danh sách thuốc độc Bảng a, nhưng ít ai biết rằng ấu tẩu nếu được đem bào chế cẩn thận thì lại là một vị thuốc quý xếp thứ 4 trong tứ đại danh dược là : Sâm, Nhung, Quế, Phụ.

Nhiều thực khách khi đến với Hà Giang đều tìm bằng được địa chỉ ăn cháo ấu tẩu uy tín. (Ảnh: Phàn Họ).

Ở Hà Giang, từ xa xưa người dân địa phương đã tự mình đúc kết kinh nghiệm sử dụng ấu tẩu như một bài thuốc tốt.

Đặc biệt, sử dụng củ ấu tẩu để nấu cháo và coi đây là một trong những món ăn bổ dưỡng, có tác dụng trị bệnh như: Giải cảm, giãn gân cốt, xua tan mệt mỏi, giúp ngủ ngon.

Nguyên liệu của cháo ấu tẩu gồm củ ấu tẩu, gạo, thịt lợn, giò, trứng, rau và các nguyên liệu khác.

Anh Nguyễn Mạnh Cường, chủ quán cháo ấu tẩu Cường Thu (địa chỉ tại thị trấn Việt Quang, huyện Bắc Quang, Hà Giang) là người kế nghiệp gia đình đã có gần 10 năm kinh nghiệm nấu món ăn này.

Anh Cường cho hay, muốn làm được món này đầu bếp trước hết phải kiên nhẫn.

Theo anh Cường, phải mất đến hàng chục giờ mỗi ngày để ngâm nguyên liệu, sơ chế, ninh nấu mới được một nồi cháo ấu tẩu có thể ăn được.

Linh hồn và cũng là nguyên liệu chính của món cháo này là củ ấu tẩu.

Vốn là một loại củ có độc tính, nếu chế biến và sử dụng không đúng cách sẽ cực kỳ nguy hiểm.

Do đó, để làm cháo, củ ấu tẩu phải được ngâm trong nước vo gạo đậm đặc khoảng 10 tiếng và ninh 8-10 giờ đến khi ra hết chất độc, củ mềm bở.

Cháo ấu tẩu khi bê lên mâm thường kèm với trứng gà ta sống. (Ảnh: Phàn Họ).

Anh Cường còn cho hay, sau khi ninh củ ấu tẩu, anh sẽ nếm trước để đảm bảo chất độc trong củ ấu tẩu đã biến mất hoàn toàn thì mới bắt đầu bán cho khách. Nếu chất độc còn, đầu lưỡi sẽ tê.

Gạo nấu cháo là gạo tẻ, cho thêm gạo nếp cái hoa vàng trắng tinh, dậy mùi thơm dịu, dẻo, nhuyễn.

Giò lợn được chọn từ lợn nuôi ở địa phương, tươi ngon, sau khi lấy về sẽ thui lửa cho giòn, cạo sạch, chặt khúc.

Thịt lợn được băm nhuyễn, xào chín, Mỗi tuần, một người được khuyên chỉ nên ăn 1-2 bát cháo ấu tẩu.

Món rêu đá

Rêu suối từ lâu đã là một món ăn quen thuộc đối với cộng đồng các dân tộc thiểu số miền núi cao.

Thời kỳ còn khan hiếm thực phẩm, rêu đá là nguồn thức ăn được đồng bào yêu thích.

Nhưng đặc biệt, đối với người dân tộc Tày, rêu được coi như là một đặc sản quý giá và nó đã trở thành món ăn đặc trưng của người dân xã Xuân Giang, huyện Quang Bình, Hà Giang.

Rêu mọc rất nhiều ở các ven sông, ven suối nhưng người dân tộc Tày chỉ lựa chọn những đám rêu lớn.

Dưới bàn tay tài hoa của người dân địa phương, rêu đá có thể dùng để chế biến thành nhiều món ngon khác nhau như: luộc, xào, nấu canh, thậm chí ăn sống, trộn nộm.… Tuy nhiên, đặc sắc nhất vẫn là món rêu được tẩm ướp gia vị rồi mang đem đi nướng thơm.

Bà Hoàng Thị Mến, ở thôn Trung, xã Xuân Giang cho biết, công đoạn chế biến rêu đá khá phức tạp vì rêu chứa nhiều sạn.

Trước hết, rêu được nhặt từ suối về phải cho vào cối rồi giã, rửa đi rửa lại, sau đó mới cho gia vị là xả, rau hẹ, hạt dổi, mùi tàu...

Món rêu đá thường được đồng bào địa phương gói lá dong rồi nướng cùng gia vị. (Ảnh:Phàn Họ).

Sau khi cho đầy đủ gia vị, rêu đá được gói bằng lá dong và được buộc bằng lạt kỹ mới mang ra nướng than củi.

Thời gian nướng khoảng 30 phút thì có thể mở ra ăn. Hiện nay, món ăn này thường góp mặt trong những món ẩm thực cỗ cưới vùng cao.

Các món rêu nói chung và rêu nướng Hà Giang nói riêng có rất nhiều công dụng tốt cho sức khỏe.

Rêu được cho là giúp lưu thông khí huyết, thanh lọc cơ thể, giải độc.

Thậm chí, nhờ có tính thanh mát nên rêu có khả năng giải nhiệt, chữa được mụn nhọt, sốt rét, phong hàn và tăng cường sức đề kháng.

Theo kinh nghiệm dân gian, rêu đá còn có khả năng chống ngã nước, người đồng bào dân tộc thường xuyên phải đi rừng, uống nước mưa và nước suối liên tục.

Ăn rêu đá sẽ giúp họ chịu được cái lạnh, cái rét của thời tiết và hơi lạnh, độc tính nơi rừng già.

Thành phần chính trong rêu là chất xơ, có tác dụng làm giảm lượng mỡ trong máu và là thực phẩm tốt để ăn kiêng, giữ dáng.